wrapper

Мақолаҳо

БЕТАФОВУТӢ – ЗИДДИ АМНИЯТИ МИЛЛӢ

Қаландариён Ҳоким Сафар, директори

Институти илмҳои гуманитарии ба номи

академик Б.Искандарови АМИТ, доктори илмҳои филологӣ

 

БЕТАФОВУТӢ – ЗИДДИ АМНИЯТИ МИЛЛӢ

 

       Нуқтаи асосии муроҷиати Раҳбари кишвар, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми имсола ин аст, ки амнияти миллӣ бояд дар чаҳорчӯби расидан ба ҳадафҳои миллӣ таъмин карда шавад. Маълум аст, ки баррасии мавзуи амнияти миллӣ ва ҳифзи он яке аз вазифаҳои калидии ҳар давлати соҳибистиқлол маҳсуб ёфта, ҳифзу таъмини амнияти миллӣ зарурати раднопазири тамоми давлатҳо, новобаста аз шаклҳои давлатдорӣ пазируфта шудааст. Бе таъмини амнияти миллӣ ҳаёти милливу ҳудудиву демографии кишварҳо низ зери савол ва дар ҳоли хатар боқӣ хоҳад монд. Тамоми пешравиҳо ва ноилшавиҳо ба дастовардҳои бузург агар аз доираи консепсияи амнияти миллӣ берун ба назар расанд, оберо мемонанд, ки чархи осиёби бегонаро метезонад. Чун амнияти миллӣ ба маънои дахлнопазирии мутлақ дар қабули қарорҳои ҳарбиву сиёсиву иқтисодӣ фаҳмида шуда, давлат қудрати худрушдкуниву худҳимоякунӣ дорад ва ҳамчунин қудрати низомиву сиёсӣ ва қобилияти иқтисодиву дипломатӣ аз рукнҳои муҳимтарини амнияти миллӣ маҳсуб меёбанд, сухани Пешвои муаззами миллат дар Паёми имсола “дар заминаи амалисозии ҳадафҳои миллиамон, пеш аз ҳама, амнияти миллӣ ва рушди устувори иқтисодиро таъмин намоем ва сатҳу сифати зиндагии мардумро боз ҳам баланд бардорем” ҷиддӣ будани ин масъалаву муҳим будани дарки онро бори дигар барои мо гӯшзад месозад.

       Ҳукумати миллӣ масъулият бар таъмини амнияти миллӣ дошта, дар баробари қабули сиёсати дурусти иқтисодӣ, барқарор намудани робитаҳои дурусти сиёсӣ бо ҷаҳони беруна, овардани шароити одилонаи сиёсӣ дар дохили кишвар, ҳамчунин бо ҷалб кардани аҳли зиё, олимону донишмандон ҳалли масъалаҳои амалӣ бо истифода аз донишҳои илмиро ба миён меоварад. Рушди илм, ки боиси тавсеаи технология мегардад, бидуни шак дар хидмати амнияти миллӣ меистад ва кишварҳои мутараққӣ дар ин замина ба муваффақиятҳои чашмгир даст ёфтаанд.

      Аммо илм танҳо ихтисос ба илмҳои дақиқу табиатшиносӣ надорад. Бояд таъкид намуд, ки кишварҳо наметавонанд сиёсати муваффақро бидуни арзёбии илмҳои гуманитарӣ анҷом бидиҳанд. Ноумедии нухбагони сиёсӣ нисбат ба илмҳои гуманитарӣ бешубҳа ба амнияти миллӣ зараровар аст, зеро бе таҳлилҳои ҷомеашиносӣ фаҳмиши дуруст дар бораи мушкилоти кишварҳо пайдо кардан аз имкон берун аст.

      Рушди илм ва мушорикати нухбагону донишмандон дар фазои озоду ором ба амалӣ шудани амнияти миллӣ мусоидат мекунад. Зеро таъсиси ҷомеаи пӯшида ва дар сурати набудани озодӣ бисёр намояндагони илму дониш зиндагӣ кардан дар кишвари дигарро афзалтар медонанд. Фазои пӯшида эҳсоси ноамниро дар мардум бедор мекунад. Дар бисёр давлатҳои диктаторӣ аҳли зиё ба сабаби зиндагии берун аз афкори озодбаёнӣ доштан хомӯширо афзал медонанд ва охируламр ҳамовоз бо фурсати фалокатовар мегарданду фурӯпошии ҳар давлату ҳукуматро сабабгор мегарданд. Ҳукумати Тоҷикистон, ки бо ҷомеаи ҷаҳонӣ робитаи хубу ҳасана дорад, муваффақ ба пайгирии ҷанбаи мусбати амнияти миллӣ буда, суботи ҳар як шаҳрвандро дар умум таъмин мекунад.

       Дар Паёми имсолаи Пешвои миллат зиёд таъкид бар он рафт, ки пайомадҳои буҳронии сиёсиву иқтисодӣ, ки ҳосили вазъи ноорому равандҳои мураккаб дар минтақаҳои мухталифи ҷаҳон ҳастанд, метавонанд ба иғвогарии барқасдона бар зидди давлатҳои рӯбатараққӣ табдил ёфта, вазъи иҷтимоии кишвари моро низ ноором созанд. Пешвои миллат сари вақт ва ба мавқеъ таъкид намуданд, ки “нооромиву низоъҳо дар минтақаҳои гуногуни олам, шиддат гирифтани мухолифатҳои сиёсӣ ва таҳримҳо миёни кишварҳои абарқудрат, мусаллаҳшавии бошитоб, «ҷанги сард», тағйирёбии иқлим, инчунин, канда шудани занҷираҳои таҳвили молу маҳсулот ва дигар омилҳои берунӣ моро водор месозанд, ки барои пешгирӣ кардани таъсири манфии онҳо ба иқтисодиёти кишвар тадбирҳои саривақтӣ андешем”.

       Дар шароити ҷаҳонишавӣ танҳо бо ҳифзи манфиатҳои миллӣ наметавон рушд карду ба пешравиҳои назаррас ноил гашт. Танҳо бо бардоштани байрақи ифтихор дар майдони ҷаҳонишавӣ аз он ки мо миллати куҳанбунёдему бояд эътироф шавем, ғунчаи умед гул нахоҳад кард. Бо пайдо кардани робитаи хуб бо ҷомеаи ҷаҳонӣ, ширкат дар ҳалли масоили мубраму глобалӣ, ҳамроҳ бо дигар кишварҳои бузург саҳим будан дар бартарафсозии омилҳову ҷараёнҳо хатарзо заминаҳое барои рушди комили иқтисодиёти иҷтимоиёти миллӣ хоҳанд шуд. Ҷаҳонишавӣ ба истилоҳи дигар навъе аз ҷаҳонсозӣ – қаламравхоҳиву қаламравгустарӣ аст, яъне сиёсати тасарруфи заминҳои дигар ва муқим гаштану муқимӣ шудан дар он ба иллати нафъбадасторӣ аз манбаъҳои он сарзамин. Мисоли содаву ҳаётии ин таърифро метавон аз ҷанги Россияву Украина ва дахолати амрикоиёну аврупоиён хулоса кард. Пас, чун дар ҳоли ҷаҳонишавӣ шоҳиди эҷоди шикофи бузургтаре миёни кишварҳои ҷаҳон ҳастем ва дарк намудем, ки паёмадҳои манфии ҷаҳонишавӣ ҷаҳониёнро таҳти таъсири амиқу азим қарор додаанд, ворид будани кишвари мо дар ҳалли проблемаҳои глобалӣ ва ҳамқадаму ҳамзамон гаштан бо давлатҳои мутараққӣ ниҳоят муҳимму актуалӣ арзёбӣ мегардад. Мо ифтихорманд аз он ҳастем, ки Пешвои муаззами миллат, Сарвари мамлакатамон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иқдомкунандаи пешниҳоди барномаҳои матлуб барои ҳалли мушкилоти гиреҳхӯрдаи дунё буда, аз минбарҳои баланди созмонҳои таъсиргузори ҷаҳон ба ҳалли ин мавзуъҳо пардохтаанд. Роҳбари давлат дуруст дарк намудаанд, ки “кӯшишҳои азнавтақсимкунии ҷаҳон, мусаллаҳшавии бошитоб, қудратталабӣ, бархӯрди манфиатҳои иқтисодиву тиҷоратӣ ва ҷиноятҳои киберӣ торафт шиддат гирифта, ҷаҳонро ба марҳалаи нави ҷанги сард кашонидаанд”.

        Ҳарчанд дар раванди ҷаҳонишавӣ дар дунё имрӯз мафҳумҳое чун таҳаммулгароӣ ва гуногунандешӣ бо ташреҳҳои мухталиф ҳадафҳои доираҳои мутараққиро дастгирӣ намуда бошанд ҳам, дар баробари ин рушди бесобиқаи хориҷиситезӣ ва нажодпарастӣ ҳам густариш дорад. Ҷаҳонишавӣ ҳақиқате аз зиндагии моро ташкил додааст ва дар мухолифи он қарор гирифтан ва ё тарафдорӣ кардан аз он худихтиёр нестем. Чун бетараф будан низ хатарнок аст, омода будан дар баробари чолишҳои муосир ва паёмадҳои манфии ҷаҳонишавӣ ҳаётан муҳим талаққӣ мешавад.

        Аз ин рӯ, бадтарин душмани имрӯзаи мо, ки метавонад ба андешаҳои иғвогарона ва садоҳои беасос қувваву қуввати бештаре бахшад, ин бетафовутӣ мебошад. Чаро? Зеро бетафовутӣ эҳсоси худмуҳофизаткунӣ дар баробари паёмадҳои манфии ҷаҳони муосирро, ки зиёд хатарзо ҳастанд, гум мекунад. Маҳз бетафовутӣ аз ғамхору ғамгусор будан дар баробари вазифаҳои ҷониву виҷдонӣ ва манофеи милливу давлатӣ моро дар канор мегузорад. Дар лаҳзаҳои заруриву лозим худро ҳамқисмат эҳсос накардан, ҳавасманд набудан дар пешрафтҳои иҷтимоию иқтисодӣ, бепарво будан нисбат ба рушди соҳаи интихобкарда, бетаваҷҷуҳӣ ба муваффақиятҳои ҳамкорону ҳамандешон чи ба некуаҳволии шахсӣ ва чи ба беҳбудии ҷомеа таъсири манфӣ мерасонад. Пас, чун бепарвоӣ як падидаи бади иҷтимоист, таъсири ҷомеа дар ташаккули ин сифат басо муассир аст. Агар бетафовутӣ як ҳолати рӯҳии бефаъолиятӣ буда, дар акси ҳол, нишон додани алоқамандӣ як ҳолати фаъоли таваҷҷуҳзоҳиркунист, аллакай дар тифлӣ зери таъсири муҳит ин сифатҳо дар вуҷуди кӯдакон шакл мегиранд. Роҳбари давлат ин вазъиятро хеле хуб дарк намуданд ва аз ин рӯ дар Паёми ироагашта супориши қатъӣ доданд, ки роҳбарони вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳо дар панҷ соли оянда, бо дарназардошти афзоиши аҳолӣ, барои дар ҳар як маҳалли аҳолинишин, ки 100 оила зиндагӣ мекунад, ҳатман бунёд кардани як муассисаи томактабӣ тадбирҳои зарурӣ андешанд”.

      Бепарвоӣ ба эҳсоси ҳамдилию ҳамдардӣ нисбат ба дигарон, ки асоси ҷомеаи солим аст, халал мерасонад. Ин халалрасонӣ оқибат ба вайрон намудани робитаҳои иҷтимоӣ оварда мерасонад. Худбаҳодиҳии паст ҳам бештар маншаъ аз бетафовутӣ мегирад.

       Муҳиммияти ироаи Паём аз ҷониби Сарвари мамлакат ба ин хотир ҳам бояд зарур донист, ки эҳсоси ноумедиву афсурдагӣ ва бетафовутиро аз вуҷуди шаҳрвандон берун созад. Зеро онҳое, ки умедгумкардаанду афсурдадилу парешонҳоланд ва бетафовутиро як навъи мухолифатнишондиҳӣ қабул кардаанд, таҳлилҳои вазъияти иҷтимоию иқтисодии ҷумҳурӣ бо истифода аз методи қиёскунӣ (албатта, агар хонанду ба умқи мазмуни Паём андешамандона ворид шаванд) ризомандиву хушнудии онҳоро дучанд хоҳад афзуд. Чаро ки Паём вазъияти хуби дирӯзинаро таҳлил намуда, тағйири масири зиндагии беҳтари имрӯзинаро нишон медиҳад ва умедвор месозаду мутмаин, ки самараи муроди фардоина ба даст хоҳед овард.     

       Имрӯз иғвогариҳои барқасдона ба иллати ноором кардани вазъи иҷтимоӣ дар кишварҳои рӯ ба тараққӣ дар майдони ҷанги равонӣ сиёсати расонаҳои давлатҳои бузургро амалӣ месозанд. Дар сурати адами дастгоҳи пуриқтидор ва оқилонаи таблиғу ташвиқ татбиқи амнияти миллӣ имконнопазир аст. Роҳбари давлат дар ин Паём ҳам ду меҳвари асосиро барои аҳли толор нишон дод: эътимод ба худ ва боварӣ ба фардо ва заҳмату талоши ҳама барои муваффақ шудан. Дар ин Паём Пешвои миллат изҳор доштанд, ки Ман ба ояндаи дурахшони Тоҷикистони маҳбубамон эътимоди комил дорам. Зеро ба иттиҳоду сарҷамъӣ, ваҳдати миллӣ, ватандӯстиву ватанпарастӣ ва саъю талоши хастагинопазири ҳар фарди ҷомеа эътимоду итминон дорам”.

        Барои кишварро ба муқобили паёмадҳои муосир омода сохтан сиёсати иқтисодӣ ва истеҳолии кишвар бояд хеле пурзӯр бошад. Ба таъкиди Пешвои миллат ҷаҳони кунунӣ пешгӯинашаванда ва норавшан аст ва аз ин рӯ, ба қудрату тавоноии дохилии худ барои рафъи нооромиҳои дар пешистода бояд такя карду умед баст.

        Амният дар кишвар яке аз асосҳо ва рукнҳои асосии пешрафт, пайвастагӣ ва ифтихори кишвар аст. Бадтарин мусибате, ки ба миллати афзоянда ва рӯ ба тараққӣ расонида мешавад, маҳрумият аз амният аст. Вақте ки амният вуҷуд надорад, ҳеч гуна андешаи мунтазам вуҷуд нахоҳад дошт ва пешрафт имконнопазир аст. Маҳз дар фазои амният ҳам талошҳои илмӣ, ҳам талошҳои иқтисодӣ ва ҳам тамоми фаъолияти кишварро дуруст ба нақша гирифтан ва бодиққат риоя кардан ва ба натиҷаҳои беҳтар ноил шудан мумкин аст.

 

 

Муфассал ...

АРТИШИ МИЛЛӢ ИФТИХОРИ МИЛЛИСТ!

Тоҳир Садоншоев - нозири калони
кадрҳои Институти илмҳои гуманитарии
ба номи академик Баҳодур Искандарови АМИТ
 
АРТИШИ МИЛЛӢ ИФТИХОРИ МИЛЛИСТ!
 
     Барои миллати тоҷик, дар баробари ҳамаи он арзишҳо ва арҷгузориҳое ки нисбати таъириху тамаддуни миллӣ доранд, муҳаббат ба Ватан аз ҳама боло меистад. Ин мардум муҳаббати хешро ба ватани аҷдодӣ бо ду намуди фаъолияташ нишон медоданд, ки яке аз дирӯза ободтар гардондани Ватан ва дигаре ҳамеш дар ҳифзи он камар ба миён бастан буд. Яъне обод ва ҳамаҷониба ҳифз намудани Ватан аз хислатҳои азалии миллати мост.
    Дар масъалаи ҳифзи Ватан мардуми тоҷик, ба он нигоҳ накарда, ки кадом сулола ва қавмият ба сари ҳокимияту давлатдорӣ буданд, ҳамеша ба по рост истода буданд. Инро кулли санадҳои таърихӣ собит меозанд. Аммо марњилаи таърихе, ки мо дар он зиндагӣ мекунем бузургтарин мисол аст барои ҳамаи мо дар масъалаи ҳифзи Ватан ва Миллат, ки албатта аз шоҳкориҳои беназири Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат,      Президенти мамлакат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон шинохта мешавад. Ин шоҳкорӣ тавассути азхудгузаштагиҳои ин Қаҳрамони миллат ба даст омад ва мо онро имрӯз дар доштани як артиши ҳаматарфа омодаи Ватан мебинем. Артише, ки дар ибтидо ҳатто роҳбари тахассусӣ надошт.
     Имрӯз бо ифтихори комил гуфтан метвон, ки 23-юми феврали соли равон аз таъсисёбии артиши миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон 33 сол пур мешавад. Тоҷикистони азизи мо, баъди аз аз байн рафтани Иттиҳоди шуравӣ танҳо бо талош ва заҳматҳои Пешвои муаззами миллат муҳтарам Ҷаноби Олӣ Президенти мамлакат аввалин шуда артиши миллии худро барои таъмини амнияти мардуми шарифи Тоҷикистон ва марзу буми хеш таъсис доданд. Гуфтан зарур аст, ки Ҷаноби Олӣ дар он рӯзҳои сахту сангини соли 1992 ҳуҷҷати барои таъсис додани артиши бонуфузи миллиро ба имзо расонид, ки он барои ҳифзи марзу буми Ватанамон тақдирсозанда буд.
     Бо заҳмат ва ҷоинсориҳои Пешвои муаззами миллат давлати Тоҷикистон соҳиби артиши худ гардид. Ногуфта намонад, ки имрӯзҳо Артиши миллии Тоҷикистон ба яке аз нерӯҳои пурқудрат табдил ёфтааст. Ин бошад шаҳодат аз он медиҳад, ки Ҷаноби Олӣ, Пешвои муаззами миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон барои таъмин намудани суботу амнияти хаёти мардум ва мустаҳкам кардани марзу буми мамлакат чӣ хизматҳоеро анҷом дода буд. Мо мардуми сарбаланди тоҷик бояд он рӯзҳои сахт ва аввалин суханони Пешвои миллат, ки дар Шӯрои 16-ум дар Кохи Арбоб иброз намуда буданд, аз ёд набарорем: “Ман ба Тоҷикистон сулҳ меоварам”. Маҳз ҳамин суханон аз он шаҳодат медиҳанд, ки роҳбари ватандӯст ва адолатпарвар Артиши миллиро барои сулҳу амонӣ ва амнияту суботи кишвар таъсис доданд.
     Дар Сарқонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон дар моддаи 43-юм омадааст: “Ҳифзи ватан, ҳимояи манфиати давлат, таҳкими истиқлолият, амният ва иқтидори мудофиавии он вазифаи муқаддаси шаҳрванд аст”. Президенти мамаклакат, Пешвои муаззами миллат муҳтарам Ҷаноби олӣ дар ҳар суханрониашон мардуми шарифи Тоҷикистонро барои ҳифз намудани марзу буми давлатамон таъкид менамоянд. Суханони Пешвои миллат барои мо тоҷикистониён як роҳнамо ва даъвате мебошад, ки мо бояд зиракии сиёсии худро аз даст надода, баҳри ҳифз намудани марзу буми давлатамон саҳмгузор бошем.
     Чи хеле, ки Ҳаким Фирдавсии бузург гуфтааст:
Ҳама сар ба сар тан бакуштан диҳем,
Аз он беҳ, ки кишвар ба душман диҳем!
 
Муфассал ...

ҲИФЗИ ВАТАН УҲДАДОРИИ КОНСТИТУТСИОНИИ ҲАР ЯК ШАҲРВАНДИ ТОҶИКИСТОН АСТ

Азорабекова Ширингул - ходими калони илмии
шуъбаи таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии
ИИГ ба номи академик Б. Искандарови Амит
 
ҲИФЗИ ВАТАН УҲДАДОРИИ КОНСТИТУТСИОНИИ ҲАР ЯК ШАҲРВАНДИ ТОҶИКИСТОН АСТ
 
       Дар Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар моддаи 43-юм омадааст, ки «ҳифзи Ватан, ҳимояи манфиати давлат, таҳкими истиқлолият, амният ва иқтидори мудофиавии он вазифаи муқаддаси шаҳрванд аст». Вобаста ба ҳамин барои ҷавонони бо нангу номуси тоҷик ҳифзи Ватан инчунин анъанаи ҷавонмардӣ мебошад, зеро ин як қисми тарбияи ҳувияти миллии халқи тоҷик аст.
        Артиши миллии Тоҷикистон дар давраи душвори соли 1993 таъсис гардид. Рӯзи 23-юми феврали соли 1993 бори аввал дар таърихи давлати соҳибистиқлол Артиши миллӣ таъсис шуд ва аз ҳамон давра инҷониб дар ҳамин рӯз дар сар то сари Тоҷикистон Рӯзи Артиши миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷашн гирифта мешавад. Дар даврони соҳибистиқлолии кишвар барои таъмин намудани ҳимояи сарҳади давлатӣ раёсатҳои минтақавӣ, отрядҳои сарҳадӣ, отрядҳои таъиноти махсус, эскадрилияи алоҳидаи ҳавопаймоӣ, дидбонгоҳҳои сарҳадӣ, Донишкадаи олии сарҳадӣ, Гимназияи ҳарбии қӯшунҳои сарҳадӣ бо номи «Ворисони Куруши Кабир» ва садҳо марказҳои таълимӣ, госпиталҳои ҳарбӣ таъсис ёфта, иншооту биноҳои ёрирасон бунёд карда шуданд.
         Аҷдодони мо дар ҳар давру замон ҳифзи Ватан ва ҷонфидоӣ баҳри онро барои худ ифтихор медонистанд. Артиш ҳамчун сипари боэътимоди давлати Тоҷикистон ва мардуми тоҷик дар ҳифзи тамомияти арзӣ ва суботу оромии кишвар нақши калидӣ дорад ва имрӯз ҷавонони мамлакат бо ифтихори баланд дар амалисозии стратегияи мустаҳкам кардани иқтидори ҳарбии Ватан ширкат менамоянд. Артиши Тоҷикистон дар айёми бисёр вазнину ҳассоси таърихӣ таъсис дода шуда, на танҳо барои ҳимояи истиқлоли давлатӣ, пойдории давлатдории миллӣ, ҳимояи марзҳои кишвар ва амнияти ҷомеа саҳми басо арзишманд гузоштанд, балки нишонаи возеҳи истиқлоли сиёсии давлати тоҷиконро таҷассум мекунад.
       Давлату Ҳукумати мамлакат тайи даврони соҳибистиқлолӣ ба таҳкиму таъмини ҷузъу томҳои Қӯшунҳои сарҳадӣ, фароҳам овардани шароити мусоид барои хизмат ва зиндагии ҳайати шахсӣ таваҷҷуҳи доимӣ ва аввалиндараҷа дода, дар тамоми мавзеъҳои сарҳади давлатӣ дидбонгоҳҳои нави сарҳадӣ ва дигар иншооти заруриро бунёд ва ҷузъу томҳои марзбониро бо техникаву таҷҳизоти муосир, силоҳу муҳиммоти ҷангӣ ва дигар ашёву лавозимоти ҳарбӣ таъмин намуда, ҷавонони тоҷик барои ҳимояи марзу буми кишвари соҳибистиқлоли худ ҷасорату мардонагӣ ва фидокориҳои зиёд нишон дода истодаанд.
        Барои софдилонаву садоқатмандона адо намудани хизмати ҳарбӣ дар баробари дигар хизматчиёни воҳидҳову қисмҳои низомии кишвар шумораи зиёди афсарону сарбозони далеру ҷасури артиши миллӣ бо мукофотҳои олии давлатӣ ва рутбаҳои ҳарбӣ сарфароз гардонида шудаанд. Даҳҳо нафар хизматчиёни ҳарбии Қӯшунҳои сарҳадӣ барои ҳифзи сохти конститутсионии давлати тозаистиқлоли тоҷикон, таъмини рӯзгори осудаи сокинон, оромиву суботи мамлакат ва ҳангоми амалиёту муҳорибаҳои зиддитеррористӣ ҷони худро қурбон кардаанд, ки мардуми шарифи тоҷик ва давлату Ҳукумати кишвар номи неки онҳоро ҳаргиз фаромӯш нахоҳанд кард.
          Пешвои миллат дар яке аз Паёмҳои худ қайд намуданд, ки дар даврони истиқлоли давлатӣ дар дохил ва хориҷи кишвар зиёда аз даҳ ҳазор нафар ҷавонони мо дар муассисаҳои таълими низомӣ таҳсил намуда, ҳамчун афсар дар ҷузъу томҳои гуногуни Қувваҳои Мусаллаҳ ба Ватан – Модар содиқона хизмат карда истодаанд. Имрӯз низ ҳазорҳо нафар ҷавонони мо дар чунин муассисаҳо таҳсил доранд. Дар баробари ин, моро зарур аст, ки бо дарназардошти шароити имрӯза Қувваҳои Мусаллаҳи худро азнавсозӣ кунем ва онҳоро бо техникаву лавозимоти пешрафтаи ҳарбӣ таъмин намоем.
        Бинобар ҳамин, бо ҳидоятҳои Пешвои миллат ҳар як ҷавон бояд худро пеш аз ҳама ҳамчун кафили бехатарии Ватан эҳсос намояд ва бо даъвати он барои корнамоиҳо омода бошад.
Муфассал ...

ДУ ЗАБОН, ЯК САДОҚАТ: ТАВОЗУНИ БАЙНИ НИГОҲ ДОШТАНИ ЗАБОНИ МОДАРӢ ВА ДАСТГИРИИ ЗАБОНИ ДАВЛАТӢ

Назаршоева Чилла, номзади илмҳои филологӣ,
мудири шуъбаи забонҳои помирии Институти
илмҳои гуманитарии ба номи академик Б. Искандарови АМИТ
 
ДУ ЗАБОН, ЯК САДОҚАТ: ТАВОЗУНИ БАЙНИ НИГОҲ ДОШТАНИ ЗАБОНИ МОДАРӢ ВА ДАСТГИРИИ ЗАБОНИ ДАВЛАТӢ
 
       Мушкилоти ҳифзи гуногунии забонҳо ва тақвияти ҳуввияти миллӣ дар шароити ҷаҳонишавӣ ва табодули фарҳангӣ аҳаммияти махсус пайдо мекунад. Гуногунии забонҳо дар ҷомеа на танҳо хусусияти фарҳангии гурӯҳҳои этникии гуногунро инъикос мекунанд, балки дар ҳифзи ҳувият, анъана ва расму оинҳо нақши калидӣ мебозанд. у такаллуми мардум ба забонҳои модарӣ сурат мегирад.
       Дар робита ба ин масъала муҳаққиқи забонҳои помирӣ, профессор Д. Карамшоев хуб гуфтааст, ки: «Зодагони Бадахшон соҳиби ду мероси қадимрешаи ниёгонанд. Яке форсӣ-тоҷикӣ, дигаре –помирӣ (маҳаллӣ)». Ин забонҳо ё ин мероси пурғановат дар фарҳангу шахсияти мо нақши калидӣ доранд чун арзёбиву гиромидошти ин гуногунзабонӣ метавонад ба ҳамзистии ҳамоҳангии забонҳо ва фарҳангҳои гуногун мусоидат намояд.
       Дар маърӯзаам асосан ба чанд иқтибосҳо аз муҳаққиқи помиршинос, профессор Карамшоев Д. такя мекунам, ба он сабабҳое, ки аввалан саҳму хизмати профессор Карамшоев Д. дар ҳифзи забонҳои помирӣ бебаҳо аст ва пӯшида нест, ки барои омӯзиш ва маъмулгардонии ин забонҳо корҳои зиёди бунёдиро анҷом додаст, аз ҷумла Луғати шуғнонӣ-русӣ дар се ҷилд таҳияшуда, Категорияи ҷинсият дар забонҳои помирӣ, ҳамчунин нашри “Алифбоҳои фаврии забонҳои помирӣ”- ро номбар кардан мумкин аст, ки қатрае аз хизматҳои ӯ барои забонҳои помирӣ ва барои соҳибзабонони ин минтақа ба шумор мераванд. Дувум ин ки фаҳмишу тафаккур ва назари ин олими барҷаста барои аҳаммияти нигоҳ даштани мувозинати байни забонҳои модарӣ ва забони давлатӣ барои мо, бахусус барои насли ҷавони имрӯз нишондиҳандаи ҳувияти фарҳангӣ ба шумор меравад.
       Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон ягона қаламраве ҳаст, ки забонҳои маҳаллӣ забони модарӣ ба шумор мераванду забони тоҷикӣ, ки мақоми давлатӣ дорад, ҳамчун воситаи муошират ҳатто байни баъзе аз ин забонҳои худӣ ва минтақаҳои дигари ҷумҳурӣ истифода мешавад. Ва боз бармегардем ба ҳамон гуфтаи профессор Карамшоев, ки “мардуми Бадахшон соҳиби ду мероси фарҳангӣ ҳаст” ва агар гӯем, ки ифтихормандии мардуми мо бояд аз ин хеле баланд бошад ҳам, хато намекунем. Ба саволи чаро чунин посух медиҳем, ки ифтихори мо аз он бармеояд, ки мо соҳиби ду забони қадимтарин ҳастем, ки яке (забони модарӣ) ҷузъи ҷудонашавандаи ҳувият ва анъанаҳои фарҳангии мо мебошад ва ҳамчун воситаи муошират дар байни мардум хизмат карда нигаҳдорандаи бойигарии эҷодиёти шифоҳии мардум, урфу одатҳо ва донишҳои аҷдодиамон мебошад ва дигаре (забони тоҷикӣ-форсӣ), ки низ як қисмати мероси мост, дарҳоро барои заминаи васеътари фарҳангӣ ва таълимӣ барои мо боз мекунад.
       Ин забони мутафаккирони бузург ба монанди Носири Хусрав, Ҷалолиддини Балхӣ, Ҳофизи Шерозӣ, Абӯалӣ ибни Сино ва дигар мутаффакирону донишмандони баргузидаи халқи тоҷик ҳаст, ки мо, мардуми Бадахшон ҷузъи ҷудонашавандаи он ҳастем ва аз калому осори ин бузургмардон дониш гирифтему дар зери суханони пандомезу ҳикматомези ин баргузидагон тарбия ёфтему ба камол расидем. Пас, оё мо гуфта метавонем, ки яке аз ин забонҳо барои мо муҳимтар асту дигараш не. Якеро бештар қадр кунему мартабаи дигарро пасттар гузорем. Ба ин саволамон низ аз профессор Карамшоев Д. як иқтибоси хубе меорем, ки навиштааст: “Мақому мартаба ва истифодаи забонҳои помирӣ ва давлатию расмиро дар як радиф мондану ба ҳам муқобил гузоштан ҷоҳилист.
       Ифтихормандии мардуми Бадахшон бояд аз он барояд, ки онҳо соҳиби ду мерос ... мебошанд ва аз ин рӯ ҳар ду меросро бояд қадршиносӣ намоянду аз даст надиҳанд. Раванди таърихӣ мақоми ҳар кадомашро муқаррар ва тафриқабандӣ кардааст ва Қонуни забони Тоҷикистон онро ба амри ҳукм даровардааст”. Фикр мекунам, мо забони тоҷикӣ-форсиро фаротар аз он, ки он забони давлатии мо ҳаст, бояд донему пазирем, зеро ҳар ду забон барои рушди мо хеле муҳиманд. Забони модарӣ ба мо кӯмак мекунад, ки бо решаҳои худ иртибот дошта бошем чун воҳидҳои забонии зиёде дар забони модарӣ заминаи амиқи фарҳангиро доранд, ки барои гӯяндагони забонҳои дигар на ҳамеша аёнанд ва танҳо донистани забони модарӣ имкон медиҳад, ки ин замина ва робита бо решаҳои таърихӣ ва фарҳангиро дарк кунем, дар ҳоле ки забони тоҷикӣ дастрасӣ ба захираҳои таълимӣ, ки ба рушди шахсӣ ва касбӣ мусоидат мекунад, барои фаҳмиши беҳтари ҷанбаҳои фарҳангӣ ва иҷтимоии ҳаёт дар кишвар, барои ширкат дар корҳои давлатӣ, сиёсӣ ва ҷамъиятӣ, ҳамчунин барои муошират бо дигар минтақаҳо хизмат мекунад ва метавонад ба рушди робитаҳои фарҳангӣ ва ҳамкорӣ мусоидат кунад.
       Аз ин рӯ донистану истифода кардану такаллум кардан ба ин ду забон на танҳо барои бою ғанӣ гардондани мероси фарҳангии мо – мардуми Кӯҳистони Бадахшон, балки ба нигоҳ доштани ҳувияти беназир ва ҳамгироӣ бо равандҳои васеътари иҷтимоӣ ва фарҳангӣ мусоидат мекунад.
       Масъалаи ҳифзи гуногунии забон на танҳо масъалаи фарҳанг, балки масъалаи ҳувият аст, аз ин рӯ шоирону нависандагон ва дигар шахсиятҳои эҷодкору суханофар дар ҳифз ва рушди забонҳои модарӣ хеле муҳим ба шумор меравад. Бахусус дар шароити минтақаи мо, ки забонҳои маҳалии модариамон дар муассисаҳои таълимӣ тадрис намешаванд, умеду нигаронии мо, соҳибзабонон, бештар ба олимону шоирону нависандагон ҳаст, ки аввалӣ агар бо таҳқиқотҳои илмиашон забонро ҳифз карда метавонанд, табақаи олимону шоирон тавассути эҷоди шеъру асарофариашон ин забонҳоро, ки таҷассумгари расму оин, арзишҳои мардумӣ ва таъриху фарҳангамон мебошад, инъикос ва ҳифз мекунанд.
       Профессор Карамшоев Д. дар як мақолааш роҷеъ ба ҳифзи забонҳои модарӣ овардааст, ки “Тақдирҷунбони забон шоиру нависандагонанд. Бо мероси аввал онҳо руҳу арвоҳи Рӯдакии зарафшонӣ ва пири хеш Носири Хусрави қубодиёниро шод мегардонанд. Бо мероси дувумӣ шоирони помирзабон анъанаю иқдоми аҷдоди қадимтари боз худи ҳамон халқи номдори тоҷик суғдиён, бохтариён ва сакоиёнро зиндаю поянда медоранд”. Аз ин иқтибосҳо боз ҳам ба хулоса меоем, ки мо бояд аз доштани ҳар ду забон фахр кунем ва онҳоро ҳамчун қувват барои таҳкими ҷомеаи худ истифода барем. Ин ба мо кӯмак мекунад, ки мо на танҳо анъанаҳои худро нигоҳ дорем, балки ба чолишҳои муосир мутобиқ шавему устувор бимонем.
Муфассал ...