Сухани ифтитоҳиро директори Институт, доктори илмҳои филологӣ Қаландариён Ҳоким Сафар баён намуда, зарурати рушди инфрасохтори рақамӣ ва татбиқи технологияҳои навро дар таҳкими пояҳои иқтисодиёти миллӣ ва рушди ҷомеа таъкид намуданд.

       Қисмати маърӯзаҳо бо баромадҳои сатҳи баланд ва муҳтавои илмӣ оғоз гардид.

     Сайфуллоева О.А., ходими калони илмӣ, дар мавзӯи «Барномаҳои хурд ва усулҳои инноватсионии технологияҳои рақамӣ дар идоракунии системаи маориф» суханронӣ намуда, роҳҳои татбиқи технологияҳои рақамиро дар низоми таҳсилот муаррифӣ намуданд.

     Елчибеков Хушбахт, мутахассиси соҳаи бонкдорӣ, маърӯзаи «Пешрафти рақамисозӣ: вазъи кунунии хизматрасониҳои бонкӣ»-ро манзур намуда, имкониятҳои рақамӣ дар рушди хизматрасониҳои молиявӣ ва саҳми онҳо дар иқтисоди муосирро шарҳ доданд.

    Наврузбекова Ф.И., роҳбари Console Academy, дар мавзӯи «Истифодаи оқилонаи зеҳни суннӣ: ChatGPT дар ҳаёти шахсӣ ва кори ҳаррӯза» доир ба нақши зеҳни сунъӣ дар самаранокии фаъолияти шахсӣ ва корӣ маърӯзаи ҷолибу омӯзанда пешниҳод карданд.

Ҳар як маърӯза бо муҳокимаҳои фаъоли илмӣ ва саволу ҷавобҳои ҷолиб давом кард.

     Иштирокчиёни конференсия, ки бештар аз донишҷӯён ва мутахассисони ҷавон иборат буд, бо саволҳои мушаххас ва баҳсҳои созанда ҷараёни конференсияро ғанӣ гардонд. Мавзӯъҳои муҳокимашуда аз масъалаҳои ҷорӣ ва мубрами рушди рақамисозии иқтисодӣ ва иҷтимоӣ фарогир буданд.

       Натиҷаҳои асосии конференсия умедбахш ва таъсиргузор арзёбӣ мегарданд.

       Эҳсоси баланди масъулиятшиносӣ ва зарурати ҳамқадам шудан бо ҷаҳони рақамӣ яке аз паёмҳои аслии конференсия гардид.

       Мавзӯъҳои баррасишуда барои ташаккули ҷомеаи инноватсионӣ ва рақобатпазир дар заминаи бозорҳои ҷаҳонӣ аҳамияти ҳаётан муҳим доранд.

      Конференсияи имрӯза нишон дод, ки рушди технологияҳои рақамӣ дар Тоҷикистон на танҳо як зарурат, балки шарти асосии пешрафти устувор ва фарогири кишвар мебошад.

      Ҳамчунин, таҷрибаи созанда ва муҳокимаҳои омӯзанда заминаи хубе барои ташкили чорабиниҳои минбаъдаи илмӣ ва амалии сатҳи ҷумҳуриявӣ ва байналмилалӣ фароҳам овард.

 

 

    Дар фазои гарми ҳамкорӣ ва муҳити илмии таҳқиқотӣ, санаи 9-уми апрели соли 2025, дар толори Институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Б. Искандаров, конференсияи муштараки илмӣ-амалӣ баргузор гардид. Чорабинии мазкур бахшида ба Ҳафтаи илм баргузор гардиа, ду маркази илмии бонуфуз — Институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Баҳодур Искандаров ва Институти биологии Помир ба номи академик Х. Юсуфбеков — дар он ширкат варзиданд.

    Ҳадафи асосии ин чорабинӣ — таҳкими робитаҳои байниинститутӣ, боло бурдани сатҳи ҳамкориҳои байнисоҳавӣ ва пайгирии таҳқиқоти илмии дар заминаи рушди устувор муҳим ба ҳисоб меравад. Ин конференсия ба як майдони муколамаи озод ва созанда миёни олимон, таҳқиқотчиён ва мутахассисони соҳа мубаддал гардид.

     Қисмати расмӣ бо сухани ифтитоҳии директори Институти илмҳои гуманитарӣ,

доктори илмҳои филологӣ Қаландариён Ҳоким Сафар оғоз гардида нақши илму дониш дар таҳкими заминаҳои иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва иқтисодии кишвар ишора гардида, зарурати рушду тавсеаи равандҳои илмиро таъкид намуданд.

     Ҳамзамон, маърузаҳои ҷолиб ва муҳими илмӣ дар самтҳои гуногун пешниҳод гардиданд, аз ҷумла:

1.  Абдулназаров А. Ғ., доктори илмҳои биологӣ — «Тағйирёбии глобалии иқлим ва таъсири он ба фауна ва экологияи Тоҷикистони ҷанубу шарқӣ»

(таҳқиқоти замонавӣ дар самти ҳифзи муҳити зист)

2.  Карамова И., ходими илмии ИИГ —

«Вклад О. Бокиева в изучении истории Памира»

(омӯзиши мероси таърихӣ ва шахсиятҳои илмӣ)

3.  Абдулназаров А., докторанти PhD —

«Рыбы водоёмов Памира: проблемы и перспективы их изучения»

(эҳёи манбаъҳои обӣ ва экосистемаҳои кӯҳӣ)

4.  Сабоиева Ҷ., ходими илмии ИИГ —

«Актуальность научных исследований в цифровой экономике» (интегратсияи илм ба равандҳои рақамии иқтисод)

5.  Бекназарова Х., номзади илмҳои биологӣ —

«Памирский ботанический сад как центр сохранения биоразнообразия» (нақши муҳими маконҳои табиӣ дар таъмини устувории экологӣ)

 

     Формати муосири баргузорӣ, ки дар он иштирокчиён ҳам ба таври ҳузурӣ ва ҳам тариқи онлайн бо истифода аз системаи маҷозии Академияи миллии илмҳо ширкат намуданд, имконияти фарохеро барои мубодилаи афкор, пешниҳодҳо ва ҳамкориҳои оянда фароҳам овард.

     Мавзӯъҳои муҳокимашаванда васеъ, амиқ ва мубрами ҳаёти имрӯза шумурда шуда саволҳои иштирокчиён пас аз ҳар маъруза нишон доданд, ки мавзӯъҳо на танҳо мавриди таваҷҷуҳи олимон, балки ба ҷомеа низ муҳиму пурарзишанд.

     Дар анҷоми конференсия ба як гурӯҳ муҳаққиқон ва кормандони фаъоли ҳарду муассиса — ифтихорномаҳо супорида шуданд.

Ин иқдом ба қадрдонии заҳмати олимону кормандон тақвияти ҳавасмандӣ дар самти илм хидмат мекунад.

     Баргузории чунин чорабиниҳо на танҳо саҳнае барои ироаи таҳқиқот, балки заминаи воқеии ташаккули ҷомеаи илмии муосир аст.

Он ҳамчунин намунаи равшани ҳамкории муваффақ миёни бахшҳои гуманитарӣ ва табиатшиносӣ буда, метавонад дар оянда низ ба як анъанаи илмии сатҳи миллӣ мубаддал гардад.

       Санаи 27-уми феврали соли 2025 дар толори ҲХДТ бо иқдоми Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ВМКБ ва Раёсати Институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Б.Искандарови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон конференсияи илмию амалӣ дар мавзуи “Раванди муҳоҷират ва таъсири он ба бозори меҳнат” бо иштироки муовини Раиси Вилояти Мухтори Кӯҳистон Бадахшон муҳтарам Абдулназарзода Абдулназар Абдулқодир ва ширкати роҳбарони идораҳои дахлдор ва ташкилотҳои байналмилаливу ҷамъиятӣ баргузор гардид.

       Директори Институти илмҳои гуманитарӣ, д.и.фил. Қаландариён Ҳоким Сафар сараввал муовини Раиси ВМКБ Абдулназарзода Абдулназарро барои ширкат дар конференсияе, ки ба масъалаи басо муҳим ва актуалӣ – раванди муҳоҷират ва таъсири он ба бозори меҳнат бахшида шудааст, хайра мақдам гуфта, ба Муовини Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси ВМКБ муҳтарам Мирзонабот Алишер Худобердӣ барои зери таваҷҷуҳи ҳамешагӣ қарор додани фаъолияти олимон ва ҳалли мушкилоти илмӣ ва барои пиёда намудани сиёсати илмпарваронаи Пешвои соҳибзаковату соҳибфаросати миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон сипоси самимиамонро баён намуданд.

       Ҳамчунин профессор Қаландариён Ҳ.С. дар суханронии ифтитоҳӣ чунин изҳори назар намуданд: “Масъалае, ки имрӯз моро ба ҳам овардааст, мавзуи нав нест. Тадқиқотҳои охирини генетикӣ ва археологӣ аз он дарак медиҳанд, ки раванд ва ҷараёни муҳоҷират беш аз ду миллион сол аст, ки вуҷуд дорад. Шарҳи мафҳуми истилоҳии муҳоҷират ё таърифи илмии он мазмуни куллии равандро баён мекунад. Яъне ҳама гуна ҳаракати ҳудудии аҳолиро, ки бо убури сарҳади берунӣ ва дохилӣ бо мақсади тағйир додани ҷойи истиқомат ё иқомати муваққатӣ барои таҳсил ё фаъолияти меҳнатӣ, сарфи назар аз он ки зери таъсири омилҳои ҷалб ё фишор ба вуқӯъ мепайвандад, муҳоҷират мегӯянд.

        Аз ин таъриф бармеояд, ки дар умум чор намуди муҳоҷират мавҷуданд: доимӣ, муваққатӣ, ихтиёрӣ ва маҷбурӣ. Агар тибқи гузориши Созмони Милали Муттаҳид шумораи муҳоҷирони байналмилалӣ ба беш аз 300 миллион нафар расида, анқариби 4% аҳолии ҷаҳонро ташкил дода, танҳо беш аз 4 миллион шаҳрванди кишварҳои Осиёи Миёна дар Федератсияи Русия қарор дошта бошанд ва тамоюли болоравии ин рақамҳову фоизҳо пешбининашавандаву пешгиринашавандаанд, меарзад то ба ин мавзуъ ва таъсиру паёмадҳои мусбату манфии он таваҷҷуҳи бештар зоҳир шавад.

        Ин масъала ба андозае муҳим ва мушкилоти иҷтимоию иқтисодии муҳоҷир ба андозае мазмуни сиёсӣ ва зери таваҷҷуҳи созмонҳои ҷаҳонӣ қарор гирифтааст, ки Маҷмаи умумии Созмони Милали Муттаҳид 18-уми декабрро ба унвони Рӯзи ҷаҳонии муҳоҷирон эълом кард.

        Агар имрӯз давлатҳои бо мушкилоти демографӣ ва норасоии қувваи корӣ дар бозори меҳнат маҷбуранд, ки бо таҳияи барномаҳои махсус ва муҳайёи имтиёзҳо шаҳрвандони кишварҳои дигарро ҷалбу даъват намоянд (чун барномаи Переселение дар Федератсияи Русия ё Грин картаи Амрико, барномаҳои мухталифи ҷалби муҳоҷирони Аморати муттаҳидаи Араб, Сербия, Португалия, Эквадор, Германия), пас, кишварҳое, ки ҷараёни муҳоҷират дар онҳо зиёд аст, ночору ноилоҷанд то барномаҳои махсуси зидди муҳоҷиратро таҳия намоянду дар амалӣ сохтани он сахт кӯшо бошанд.

        Агар ба харитаи раванди муҳоҷират як назари иҷмолӣ афканем, муҳоҷирони кишварҳои дунё, ки чанд насли пешашон барои дарёфти зиндагии шоиста тарки диёр кардаанд, имрӯз боз, ҳарчанд хӯрҷини моддияшон пур аст, пуштора карда, дар ҷустуҷӯву кофтукови муҳити амну амоне ҳастанд, ки боду ҳавои тоза дошта бошад, табиати зебову бе ғашу олоиш дошта бошад, осмони софу нилгуни афсонавӣ дошта бошад ва муҳим аз ҳама ғизои табииву ғайри сунъӣ ва мардуме, ки фарҳанги писар ғамгусори падар то дами охирин бошад, ҳастанд.

        Ин муҳиту табиате, ки ҷаҳониён ҳавасаш мехӯранду дар орзӯяш хӯрҷинбапушт мегарданд, магар муҳити тоҷиконаи ВМКБ нест?! Агар ҷавоб «ҳа» бошад, пас, чаро фоизи баланди ҷараёни босуръати муҳоҷират ба ин гӯшаи зебои кишвари азизамон рост меояд?

        Таърих гувоҳ аст, ки баргашти муҳоҷирон ногузир аст. Имрӯз агар ин муҳитро мардуме тарк мекунад, ки хуну чеҳраи тоҷикона дорад, шояд муқимшудагони оянда аздастдодагони сириштмоя (генофонд) бошанд ва ё тамоман як халқияту як миллати дигар. Агар генофонди миллат сарнавишти таърихии миллат ва имрӯзу фардои онро муайян намояд, муҳоҷират дар шароити ҷаҳонишавӣ зарбаи сахт ва эҳтимоли нест кардани сириштмояи миллатро дорад.

        Дасти инсон гул аст, - мегӯянд дар урфият. Муҳит бе дахолати инсон ботлоқ асту биябон. Агар ба гуфтаи коршиносон оқибатҳои буҳрони баҳри Арал бузургтарин фалокати аср унвон шуда бошад, муҳоҷирати беист барои ВМКБ бузургтарин фоҷеаи асри 21 хоҳад буд.

        Бо ин каломи муқаддимавӣ, ки зарурати баргузории конференсияи илмию амалӣ дар мавзуи “Раванди муҳоҷират ва таъсири он ба бозори меҳнат”-ро равшан намуданд, ҳозирини гиромиро барои ширкат ва шарикият дар кори ин чорабинии илмӣ хайра мақдам гуфта, дар ҳалли муҳимтарин тарафҳои норавшани масъала тавфиқу бурдбориҳо хоҳон гаштанд.

        Сипас, муовини Раиси ВМКБ Абдулназарзода Абдулназар Абдулқодир ҳозиринро аз номи Раиси ВМКБ Мизонабот Алишер Худобердӣ хайр мақдам гуфта, оиди масоили равандҳои мухталифи муҳоҷират, хусусиятҳои хосу таъсиррасонии онҳо ба бозори меҳнати ВМКБ нуктаи назари хешро баён намуданд.

Ба иштирокчиёни конференсия рӯйнамои н.и.и., докторанти ИИГ АМИТ Шоидарвозова Марзия Саидвалишоевна, ки дар асоси таҳлили натиҷаҳои аз таҳқиқотҳои саҳроии се навоҳии Бадахшон: Шуғнон, Рӯшон, Роштқалъа ва ш. Хоруғ бадастомада, дар доираи мавзуи зикргардида, пешкаш гардид.

          Дар фарҷоми Конференсия аз ҷониби иштирокчиён: Каниев Мулкамон - сардори Шуъбаи хадамоти муҳоҷират дар ВМКБ, Қозидавлатзода Зайнулараб – сардори Шуъбаи минтақавии Бонки миллии Тоҷикистон дар ш. Хоруғ, Мирзоқандов Аминҷон - Сарвари Раёсати маорифи ВМКБ, Шоламов Саидазиз – мутасаддии Барномаи устуворгардонии ш. Хоруғ дар филиали Агентии Оғохон оид ба муҳити зист дар Тоҷикистон, Сайфуллоева Ольга – менеҷер оид ба масъалаҳои академии Мактаби маълумоти касбӣ ва давомдори Осиёи Марказӣ баромад намуда, тавсияҳои зерин пешниҳод гардиданд:

1.Таъсиси платформаи институтсионалӣ оид ба муҳоҷират барои идора ва ҳамоҳангсозии масъалаҳои марбут ба муҳоҷират дар асоси ҳамкориҳои зичи тарафайни хадамотҳои дахлдор.

2.Гузаронидани таҳқиқоти ҳамаҷониба оид ба сабабҳо, оқибатҳо ва дурнамои муҳоҷирати меҳнатӣ бо назардошти хусусиятҳои минтақавӣ.

3.Таҳия ва такмили қонунгузории миллӣ соҳаи муҳоҷирати таҳсилотӣ ҷиҳати танзими равандҳои ин намуди муҳоҷират.

4.Таҳия ва татбиқи барномаҳои рушди бозори меҳнат бо назардошти талаботи муҳоҷирони минтақа ва имкониятҳои шуғли онҳо.

5.Таҳия ва татбиқи барномаҳои мусоидат ба муҳоҷирони ба ватан бозгашта ҷиҳати бозсозӣ ва шуғли онҳо дар ҷойи зист.

        Натиҷаҳои бадастомада ва маърӯзаи илмии ироашуда бо иловаи дархост ва бо назардошти эродҳо дар шакли китоб нашр мегарданд, то ки барои муҳаққиқони манбаи таҳқиқотии муътамад оиди таҳқиқи масоили муҳоҷират дар миқёси ВМКБ бошад.