МАЪРИФАТИ РАҚАМӢ - ЗАМИНАИ АМНИЯТ ВА РУШДИ НАСЛИ НАВРАС

Назаршоева Чилла – номзади илмҳои филологӣ,

мудири шуъбаи забонҳои помирии Институти илмҳои

гуманитарии ба номи академик Б. Искандарови АМИТ

МАЪРИФАТИ РАҚАМӢ - ЗАМИНАИ АМНИЯТ ВА РУШДИ НАСЛИ НАВРАС

   Асри XXI дар таърихи башарият ҳамчун даврони таҳаввулоти босуръати илмию техникӣ шинохта мешавад. Пешвои миллат технологияҳои рақамиро ҳамчун “муҳаррики рушди иқтисоди миллӣ” арзёбӣ намуда, баланд бардоштани саводи рақамии шаҳрвандонро кафолати амнияти иттилоотӣ ва пешрафти кишвар медонанд. Ин воқеият дар Паёмҳои солонаи Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ҳамчун падидаи меҳварии замон мунтазам таъкид мегардад. Махсусан, Роҳбари давлат дар Паёми имсола бо бознигариву таъкид ба он ки «Асри XXI асри пешрафти илму техника ва технология мебошад», зарурати мутобиқсозии тамоми соҳаҳои ҳаёти ҷамъиятиро ба равандҳои ҷаҳонӣ тақозо намуданд. Тоҷикистон низ ҳамчун узви ҷомеаи мутамаддин, татбиқи дастовардҳои навтарини технологиро яке аз ҳадафҳои стратегии худ қарор дода, дар роҳи рушди инноватсионӣ гомҳои устувор мебардорад.

   Имрӯз дар канор мондан аз равандҳои рақамисозӣ ғайриимкон аст, зеро ин падида на танҳо талаботи замон, балки омили асосии рушд ё ақибмонии ҷомеаҳо маҳсуб меёбад. Бояд дарк кард, ки технологиятабиатан дорои моҳияти духӯра аст: истифодаи огоҳона ва бошууронаи он инсонро ба қуллаҳои илму маърифат ва зиндагии шоиста мерасонад, вале муносибати бемаърифат ва беҳадаф ба ин воситаҳо метавонад боиси таназзули маънавӣ, коҳиши солимии ҷисмонӣ ва аз байн рафтани арзишҳои фарҳангӣ гардад.

   Дар ин мақола мақсад дорем, ки андешаҳои хешро доир ба ҷузъҳои меҳварии муҳити рақамӣ – телефонҳои мобилӣ ва шабакаҳои иҷтимоӣ баён кунем. Ин воситаҳо дар шароити имрӯзаи ҷомеа аз як тараф заминаи пешрафти бесобиқаро фароҳам оварда бошанд, аз ҷониби дигар, боиси пайдоиши як қатор мушкилоти ҷиддии иҷтимоию равонӣ гардидаанд. Мо бар он назарем, ки паёмадҳои манфии мазкур бештар натиҷаи истифодаи бемеъёр ва ташаккул наёфтани фарҳанги истифодаи дастгоҳҳои рақамӣ дар ҷомеа мебошанд.

   Дар воқеъ, воситаҳои алоқаи мобилӣ, шабакаи интернет ва платформаҳои зеҳни сунъӣ муҳити мукаммали зиндагии муосирро шакл додаанд. Хусусияти фарқкунандаи ин технологияҳо дар он аст, ки онҳо сарҳадҳои замон ва маконро аз байн бурда, дастрасӣ ба иттилоот ва иртиботи байнифардиро ба сатҳи сифатан нав бароварданд. Аммо маҳз дар ҳамин нуқта – дар марзи миёни имкониятҳои беканор ва таҳдидҳои пинҳонӣ зарурати ташаккули фарҳанги истифодаи технология ба миён меояд.

    Аммо, агар ба муносибатҳои хонаводагӣ ва рафтори насли наврас дар ҷойҳои ҷамъиятӣ таваҷҷуҳ кунем, аён мегардад, ки истифодаи аз ҳад зиёди телефон ва саргармӣ ба шабакаҳои интернетӣ аллакай боиси коҳиши арзиши муоширати зинда шудааст. Мо шоҳиди он ҳастем, ки ҳатто дар ҳузури ҳамдигар вақти бештари худро сарфи варақ задани саҳифаҳои интернетӣ мекунем. Ин ҳолат метавонад миёни инсонҳо, ҳатто наздиктарин афрод деворе эҷод карда, пайвандҳои оилавӣ, дӯстӣ ва хешутабориро заиф созад.

   Дар Паёмҳои солонаи Пешвои миллат пайваста ба истифодаи самараноки технология ва нақши он дар рушди ҷомеа таваҷҷуҳи хос зоҳир мегардад, ки ин аз аҳамияти стратегии падидаи мазкур шаҳодат медиҳад. Чунончи, дар Паёми соли 2024 таъкид шуд: «Пешрафти босуръати технологияҳои рақамӣ ва тавсеаи имкониятҳои зеҳни сунъӣ дар ҷаҳони муосир тақозо менамояд, ки ин дастовардҳо дар ҳама соҳаҳо самаранок истифода гардида, ба манбаи иловагии рушди иқтисодӣ ва содиротии хизматрасонӣ табдил дода шаванд». Ин дастур намунаи аълои сиёсати фаъоли давлат дар роҳи рушди иқтисодиву иҷтимоии кишвар мебошад.

   Дар шароити муосир, дар канори дастовардҳои технологӣ, падидаи «кикунонӣ» ҳамчун як масъалаи муҳими байнисоҳавӣ мавқеи хос пайдо карда, боиси нигарониҳои ҷиддии мутахассисони соҳаҳои дахлдор гардидааст. Яке аз паҳлўҳои калидии ин мушкилот истифодаи аз ҳад зиёди дастгоҳҳои электронӣ мебошад, ки боиси коҳиши фаъолияти ҷисмонӣ ва заиф шудани муоширати мустақими кӯдакон мегардад. Аз нигоҳи тиббию равонӣ, вобастагии шадид ба фазои маҷозӣ берун аз муҳити таълимӣ (дар мактабҳои миёнаи кишварамон истифодаи телефон мамнуъ аст), солимии ҷисмонӣ ва маънавии насли наврасро зери хатар мегузорад.

   Ин раванд боиси тадриҷан аз байн рафтани фарҳанги бозиҳои анъанавии кӯчагӣ мегардад, ки нақши онҳо дар рушди ҳамаҷонибаи кӯдак бебадал аст. Бозиҳои суннатӣ на танҳо ба тақвияти ҷисмонӣ мусоидат мекунанд, балки ҳамчун василаи муҳими иҷтимоишавӣ дар ташаккули малакаҳои муоширативу дастаҷамъиро дар кӯдак ташаккул медиҳанд.

   Аммо мушоҳидаҳо нишон медиҳанд, ки ҳатто ҳузури воқеии кӯдакон дар канори ҳамдигар маънои иртиботи зиндаро надорад. Имрӯз падидаи инзиво дар кўдакон бараъло мушоҳида мешавад, яъне кӯдакон гарчанде ҷисман дар як муҳит қарор доранд, вале ҳар кадоме дар олами маҷозии худ, дар дохили платформаҳо ва бозиҳои компютерӣ ғарқанд. Ин ҳолат боиси он мегардад, ки муоширати байнифардӣ хусусияти воқеии худро гум карда, робитаҳои иҷтимоӣ ба сатҳи виртуалӣ ва маҳдуд мегузаранд, ки натиҷаи иктифо ба бозиҳои виртуалӣ монеаи ҷиддие дар роҳи ташаккули низоми арзишҳои иҷтимоӣ ва малакаҳои муколамаи зиндаи насли наврас мегардад.

   Яке аз ҷанбаҳои нигаронкунандаи муҳити муосир, ки дар низоми муносибатҳои хонаводагӣ ба мушоҳида мерасад, падидаи инзивои иҷтимоии дохилиоилавӣ мебошад. Раванди истеъмоли ғизо, ки таърихан ҳамчун василаи муҳими муоширати зинда ва таҳкими пайвандҳои аъзои оила хидмат мекард, имрӯз таҳти таъсири технологияҳои рақамӣ ба як мушкилоти ҷиддии иҷтимоӣ табдил ёфтааст. Мушоҳидаҳо нишон медиҳанд, ки аксари кӯдакону наврасон, ҳатто дар сари дастархон аз телефонҳои мобилӣ ҷудо намешаванд. Ин ҳолат боиси ташаккули «муоширати рӯякӣ» мегардад, ки дар он фарзанд, ё азоёни оила ҷисман дар канори ҳамдигар, вале рӯҳан дар фазои маҷозӣ қарор доранд. Инзивоҷӯии наврасон ва саъйи онҳо барои ҳарчи зудтар баргаштан ба олами виртуалӣ гувоҳи заиф будани фарҳанги истифодаи технология ва буҳрони равонии муносибатҳои байнифардӣ мебошад.

   Бояд таъкид намуд, ки масъалаи «кикунонӣ» ва саргармии наврасон ба платформаҳои маҷозӣ танҳо паҳлўи иҷтимоӣ надошта, балки дорои заминаҳои ҳуқуқиву амниятӣ низ мебошад. Бо дарки амиқи ин хатарҳо, Пешвои миллат дар Паёми худ (соли 2022) ҷиҳати пешгирии ҷиноятҳо дар ин самт ва ҳимояи фазои маънавии ҷомеа пешниҳод намуданд: «Дар робита ба ин, ҷиҳати пешгирӣ намудани ҷиноятҳои хусусияти экстремистиву террористидошта ва ҷиноятҳое, ки бо истифодаи технологияҳои иттилоотиву коммуникатсионӣ содир карда мешаванд, зарур аст, ки Маркази ягонаи иттилоотӣ таъсис дода шавад». Ин ташаббуси стратегӣ зарурати шакл додани як низоми мутамаркази назорати иттилоотиро ба миён мегузорад, ки метавонад ҳамчун сипари боэътимод дар баробари таҳдидҳои киберӣ ва мафкуравӣ хидмат кунад.

   Таҳқиқотҳои равонӣ тасдиқ мекунанд, ки кӯдакон моделҳои рафториро пеш аз ҳама аз волидон ва аъзои калони оила иқтибос мекунанд. Мутаассифона, дар таҷрибаи рӯзмарра мушоҳида мешавад, ки бархе аз волидон телефонро ҳамчун воситаи «оромкунанда» ва ё «машғулкунанда» ба кӯдак медиҳанд, то худро аз масъулияти муоширати тарбиявӣ озод намоянд. Вақте кӯдак пайваста мушоҳида мекунад, ки волидон ба ҷои муоширати воқеӣ вақти худро дар шабакаҳои иҷтимоӣ ё назди экранҳои телевизор мегузаронанд, ӯ низ ба таври автоматӣ фазои маҷозиро ҳамчун муҳити асосии зист қабул мекунад. Ҳамин тариқ, заиф шудани фарҳанги муоширати оилавӣ заминаро барои вобастагии рақамии насли наврас муҳайё месозад.

   Дар низоми муносибатҳои муосир, эътидолу тавозун калиди ҳалли мушкилоти зикршуда ба шумор меравад. Барои волидон ва ниҳодҳои иҷтимоӣ зарур аст, ки ҳузури технологияро дар ҳаёти кӯдакон ба таври оқилона ва ҳадафманд танзим намоянд. Яке аз ҳафт самти афзалиятноки пешбурди иқтисоди рақамӣ, ки дар Паёми Пешвои миллат (соли 2024) таъкид гардидааст, маҳз «баланд бардоштани маърифати истифодаи технологияҳои рақамӣ» мебошад. Ин нишондод собит месозад, ки технология бояд пеш аз ҳама ҳамчун воситаи таълиму рушди зеҳнӣ хидмат кунад, на омиле барои инзивои маънавӣ ва дур шудан аз муоширати инсонӣ.

   Тарбияи насли солим ва худогоҳ танҳо дар сурати барқарор намудани тавозуни дуруст миёни ҷаҳони рақамӣ ва зиндагии воқеӣ имконпазир аст. Дар ин раванд, нақши намунаи рафтории волидон ва аъзои калонсоли оила калидӣ мебошад. Пеш аз он ки талаботи танзими рақамӣ нисбат ба кӯдакон татбиқ шавад, волидонро зарур аст, ки фарҳанги истифодаи дастгоҳҳои электрониро дар ҳаёти рӯзмарраи худ низом бахшанд. Канораҷӯӣ аз истифодаи безарурати телефон дар ҳузури фарзандон ва ихтисос додани вақти бештар ба муколамаи зинда, заминаи боварии мутақобила ва рушди малакаҳои иҷтимоии кӯдакро фароҳам меорад.

   Дар ниҳоят, ба насли наврас бояд ин ақида талқин карда шавад, ки технологияҳои рақамӣ танҳо ҷузъи иловагии ҳаёти воқеӣ буда, метавонанд сифати зиндагиро беҳтар созанд, вале ҳеҷ гоҳ ивазкунандаи арзишҳои олӣ ва робитаҳои зиндаи инсонӣ буда наметавонанд. Танҳо бо чунин равиш метавон аз таҳдидҳои «кикунонӣ» пешгирӣ намуда, иқтидори технологияро ба манфиати рушди миллат сафарбар кард.

Адабиёти истифодашуда

1. Геннадьевна, Л.О., К.Е.Михайловна и др. Цифровое детство // Право и управление. - №12. -2003. – С. 369.
2. Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон «дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ» Декабрь 23, 2022.
3. Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилию хориҷии ҷумҳурӣ” аз 12.2024.
4. Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилию хориҷии ҷумҳурӣ” аз 16.12.2025.
5. Цифровое детство: как гаджеты формируют новое поколение// https://www.b17.ru/article/777182/.

 

 

 

 

 

Муфассал ...

Паёми сол- баёнгари сатҳи воқеии кишвар, раҳнамо ва умедворҳои нав ба ояндаи дурахшонтари он

ҲАҚНАЗАР  ИМОМНАЗАР – ходими илмии Институти илмҳои гуманитиарии ба номи академик Б. Искандарови АМИТ

Паёми сол- баёнгари сатҳи воқеии кишвар, раҳнамо ва умедворҳои нав ба ояндаи дурахшонтари он

(Ё бардоштҳои шаҳрвандӣ аз Паёми  Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон (16.12. 2025)

  Паёми соли 2025 мисли дигар Паёмҳои Асосгузори Сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пеш аз ҳама интизориҳои сокинони кишварро дар шароити бӯҳронии ҷаҳон бори дигар бароварда сохт. Дар қалби мардуми кишвар ба фардои наздики дурахшонтар умедҳои тозаро барафрухт, зеро Паёми сол инъикоси марҳилаи нави рушди воқеӣ ва раҳнамоӣ дар таҷдиди шуури миллӣ мебошад.

  Иддае Паёми солонаро ҳамчун ҷамъбандӣ ва вазифагузории як соли сипаришуда медонанд. Дар асл Паём нахуст аз ҳама санади стратегии сиёсати давлати мустақилу озод, ки Роҳбари он ҳаёти моддӣ ва гайримодии мамлакатро бо таҳлилу тавзеҳоти мушаххас ва барои як замони мушаххас, дар дунёи воқеии пурмоҷарои кунунӣ, ироа кардаанд.

  Ба ибораи дигар, Паём сатҳу дараҷаи мамлакатро дар замони мушаххаси рушди он (панҷ, даҳ сол), бо назари воқеъбинона ба ояндаи наздик, дар намунаи як соли он нишон медиҳад.

  Тавре аз таҳлилҳои илмиасоси Асосгузори Сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон возеҳ гардид, Тоҷикистон новобаста аз тамоми монеаҳову мушкилоти даврони буҳронии ҷаҳони муосир, ба марҳилаи нави рушди воқеии худ устуворона қадам гузоштааст. Нишондодҳои асосӣ, аз қабили афзоиши ММД, тадриҷан баланд рафтани сатҳи зисти мардум, мавқеъ ва эътибори хоси Тоҷикистон дар низоми ҷаҳонӣ ва ғайра баёнгари равшани ин марҳилаи нави рушданд.

  Бо ташаббусҳо ва талошҳои сатҳи глобалии Сарвари тоҷикон,  Пешвои миллат- Эмомалӣ Раҳмон, танҳо дар соли 2025, дар як рӯз (12.12.2025) қабул гардидани ду қатъномаи Маҷмааи СММ як амали тасодуфӣ нест. Дар зимн қобили зикр аст, ки дар дунё зиёдтар аз 7.5 ҳазор миллату халқиятҳо зиндагӣ мекунанд, ки ҳудудан ва аз ҷиҳати шумораи аҳолиашон аз Тоҷикистон ба маротиб бузургтарнад. Вале танҳо 194 -тои он дар Созмони Миллали Муттаҳид узвият ба даст оварда, соҳиби атрибутҳои давлатдории мустақил мебошанд, ки Тоҷикистон яке аз кишварҳои фаъоли сатҳи байналмиллалӣ мебошад. Дастовардҳои Тоҷикистони ҷавон дар сиёсати муваффақи дохилӣ ва хориҷӣ, ташаббусҳои сатҳи глобалии он тайи чанд сол, аз ҷониби аксари кулли ин мамлакатҳо эътироф ва пазируфта шуда, шаъну эътибори онро дар ҷаҳон ба сатҳи баланд расонидаанд, ки воқеан ҳам қобили ифтихор ва ҳам ғурури мусбат ва ҳам як даъват барои саҳмгузорӣ барои ҳар фарди ин Сарзамини куҳанфарҳанг мебошад.

  Таҳти роҳбарии бевоситаи Роҳбари давлат, рушди соҳаҳои калидии кишвар (саноат, энергетика, сектори хусусӣ), барои ба тадриҷ ба сатҳи зиндагии шоистаи мардум ноил шудан дар масири дуруст қарор дода шуда, ҳамчунон ба афзалиятҳои рушди босуръаттар таваҷҷӯҳҳо ҷалб гардиданд. Гузариш ба иқтисоди рақамӣ ва истифодаи зеҳни сунъӣ дар доираи «Солҳои рушди иқтисоди рақамӣ ва инноватсия», истифода аз технологияҳои рақамӣ ва зеҳни сунъӣ дар низоми идоракунии давлатӣ, ҳамчун талаби замони муосир низ дар радифи вазифаҳои аввалиндараҷа мушаххас гардиднд.

  Дар муқоиса ба кишварҳои дигар, дастовардҳои Тоҷикистон дар фосилаи кӯтоҳи истиқлоли он, аз ҷумла соли 2025, тибқи арзёбии воқеӣ ва мантиқӣ дар ҳақиқат қобили эътирофу эҳтироми умуманд. Аз ҷумла дар ниҳояти хушбахтии сокинони кишвар, ахиран ба имзо расидани “Эъломияи Хуҷанд” доир ба дӯстии абадӣ аз ҷониби сарони давлатҳои минтақа (Тоҷикистон Узбекистон ва Қирғизистон), ки барои рушди минтақа ва идомаи ҳамкориҳои судманд, ҳамчунон ташаббусҳои нави глобалии Тоҷикистон оид ба муҳити зист ва қатънома доир ба “Ҳифзи пиряхҳо ва криосфера, бахусус, дар минтақаҳои кӯҳӣ”, қатъномаи махсуси Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид зери унвони “Нақши зеҳни сунъӣ дар фароҳам овардани имконоти навин барои рушди устувор дар Осиёи Марказӣ”, танҳо чанд намунаи бориз ва қобили шукргузорӣ мебошанд. Ба Феҳристи мероси ҷаҳонии ЮНЕСКО ворид гардидани беш аз 11 адад ёдгориҳои мероси фарҳангии Хуттали қадим, қатъномаи Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид дар мавриди эълон кардани соли 2027 ҳамчун «Соли байналмилалии маърифати ҳуқуқӣ» аз ҷониби Тоҷикистон, ва дигар масъалаҳои мущими замони муосир, боиси ифтихору рӯҳбаландӣ ва қадрдонӣ аз талошҳои бе собиқаи Роҳбари ташаббускори мамлакат мебошанд. Дар зимн ҳамчун намуна ба як нукта таваҷҷӯҳҳоро ҷалб карданием, ки чаро маҳз Тоҷикистони ҷавон масъалаи эълон кардани соли 2027-ро ҳамчун «Соли байналмилалии маърифати ҳуқуқӣ» дар сатҳи глобалӣ ба миён гузошт? Ба итминони мо, аввалан ба он хотир аст, ки Тоҷикистон тамоми мушкилоти вобаста ба поймолшавии низоми қонун ва оқибатҳои гарони онро дар кишвари тоза ба озодӣ расидаи худ таҷриба ва паси сар карда буд. Сониян дар ҷаҳони муосири пур аз рақобатҳо ва дар айни замон бо суръат глобалишаванда, ба мафҳуми “ҳуқуқ”, ҳамчун ҳаққи аввали табии миллатҳову халқиятҳо, дар пасманзари манфиатҳо, “стандартҳо ва манофеи мухталиф” бештар бархурд сурат мегирад, ки то ҳадде ин мафҳумҳои муқаддас ва появии ҷомеаи башариро хира, ва ба сатҳ поинтар овардааст. Ба ибораи дигар, ин пешниҳоди глобалӣ ба ҳифзу манфиати низоми ҳуқуқӣ ва қонунии кишварҳои ҷаҳон нигаронида шудааст, аз ин сабаб, ҳамчун саҳми башардӯстонаи Тоҷикистон дар сатҳи глобалӣ дорои аҳамияту арзиши хос мебошад.    

  Бо дарки он, ки калиди тамоми муваффаққиятҳои мамлакати ҷавон ба миллати босавод, огоҳ, бо маърифат, дорои маърифат, яъне низоми маорифи замонавӣ вобастагии мустақим дорад, Роҳбари давлат, аз оғози фаъолияти хеш ва то кунун соҳаи маорифро ҳамчун самти афзалиятнок, ҳамчун посухи ягона ба тамоми чолишҳои замон нишон медиҳанд. Фалсафаи соддаи ин иқдоми нек дар он аст, ки ояндаи давлатдории худӣ, рушди он ва мавқеи хоси он дар ҷомеаи ҷаҳонӣ ва вобаста ба он, ҳаёти фардии ояндаи ҳар сокини кишвар, дар қадами аввал, маҳз ба фаъолияти ин соҳа, ба маънои васеи он вобаста мебошад. Дар ин маврид Роҳбари давлат дар Паёмашон таъкид доштанд, ки “...Фаромӯш набояд кард, ки вақте наврасону ҷавонон бесавод мемонанд, ҷомеа ба таассубу хурофот ва ҷаҳолат гирифтор мешавад, ки чунин ҳолат оқибатҳои даҳшатбор дорад”. Дар ин таъкид, манзури Роҳбари давлат аз маориф ниҳоди таълиму тарбияи кудакон ба танҳоӣ набуда, балки сатҳи маърифат ва маънавиёт дар сар то сари ҷомеа дар назар дошта шудааст.

  Роҳбари давлат дар Паёми сол ба масъалаи муҳимтарини ҷомеа- маънавият ва шуури ҷамъӣ бо ишораи тарзи хос таваҷҷӯҳи зоҳир карданд, ки бояд ҳар сокини огоҳ ва бо ақли солим муҳимияти онро дар “байни сатрҳо” дарёбад, дарк кунад, дар татбицаш хиссагузорь кунад. “Бедор намудани хотираи таърихӣ дар таҳкими ҳисси миллии шаҳрвандон, махсусан, ҷавонон, ки ояндаи миллат ва давлат мебошанд, нақши бисёр муҳим дорад.”

  Ба забони тоҷикӣ чоп ва ба сокинон тӯҳфа кардани китоби муқаддаси мусулмонон- Қуръон, ба қавли Пешвои миллат “барои хондан ва фаҳмидани асли моҳияти он аст ва на барои дар хона нигоҳ доштани он”. Дарки камина аз ин таъкиди муҳим дар он аст, ки ин китобро бояд ҳар кас, бидуни миёнаравҳо, ба номи муллло ва ходими динӣ ва ё каси дигаре, ки аз воқеиятҳои ҷаҳон ноогоҳанд ва тафаккурашон ба догмаҳо шах шуда мондааст, анҷом диҳад, ки хеле мущим аст. Танҳо дар ин ҳолат худро аз пойбандӣ ба идеологияҳои мухталифи сиёсии барои ғаразҳои бегонагон, вале зери пӯшиши динӣ фаъолият мекунанд, озод кардан имконпазир аст.

  Нашри китоби «Тоҷикон»-и аллома Бобоҷон Ғафуров ва «Шоҳнома»-и безаволи Ҳаким Абулқосими Фирдавсӣ ва аз ҷонибии Пешвои миллат ба аҳолии мамлакат ройгон туҳфа кардани онҳо, ҳадафҳои фавқуллода арзишманди таърихӣ ва дар айни замон ояндданигарона доранд, зеро ба назари дурбинона ва хирадмандонаи Пешвои мардумӣ ва ватанпараст;“...Мероси таърихиву фарҳангӣ шиносномаи миллати куҳанбунёди тоҷик мебошад.” Бар илова миллат бояд ба омӯзиш ва таърихи пурифтихори худ ҳушмандона, интиқодӣ нигарад, яъне “ кӣ ва чӣ гуна будаем ва чаро имрӯз наметавонем ба ҳамон асли худ зудтар дастёб шавем ва чӣ монеҳои тафаккурь моро аз он азиматҳо боз медоранд?

  Зарур ба зикр аст, ки бо талоши Президенти мамлакат даҳҳо намодҳои мероси фарҳангии моддӣ ва ғайримодии ин миллати куҳантамаддун дар сатҳи ҷаҳонӣ бо қатъномаҳои СММ пазируфта шуда, муаррифии шоистаи ин мероси гаронбаҳо дар арсаи байналмилалӣ яке аз иқддомҳои ватанпарастонаи Президенти мамлакат ва эътирофи шахсияти он дар ин арса мебошад. Аммо хеле муҳим аст, ки ин ифтихору ғурур бояд дар фарҳанги ҷомеа мавқеи худро пайдо кунад, ба талошҳои роҳбарияти давлат мусоидат кунад. Дар ин ҷо як ишораи кутоҳ ва дақиқи  Роҳбари  давлат дар мавриди, фарҳанги шаҳрнишинӣ, фарҳанги пойтахт, ҳамчун маркази фарҳангии тоҷикони олам ва арҷгузорӣ, эҳтиром ба онҳоро танҳо ҳамчун эҳтиром ба Ватану миллат фаҳмидан аст, боиси ёдоварӣ ва қадршиносӣ аст.

  Қобили зикри махсус аст, ки дар Паёми мазкур нақши фавқуллода баланди миллати куҳанбунёд дар тамаддуни ҷомеаи башарӣ бо далелҳои илмӣ хеле дақиқ ва ба таври хос инъикос гардида аст ва хушбахтона бори дигар ба тамоми ҷаҳониён ҳам ба таври дақиқ расонида шуд. “..Боиси ифтихори мост, ки гузаштагони некноми мо – ориёиҳо ба ҷаҳониён забону фарҳанг, илму ҳунар, ойину суннатҳои бою рангоранги башардӯстона, аз ҷумла Наврӯз, инчунин, анъанаҳои пешрафтаи давлатдорӣ, яъне тамаддуну фарҳанги ҷовидонаро ба мерос гузоштаанд”. Аз ин рӯ, ҳар фарди ин Сарзамини аҷдодон барои ҳифзу тақвияти баъдии ин ганҷинаи бе баҳо, дар баробари наслҳои ояндаи худ масъулияти баландтари ҳуввиятӣ ба душ дорад, ки набояд фаромӯш шавад.

  Аз назари камина, ҳамчун шаҳрванди маъмулӣ, талошҳои Президенти мамлакат, ҳамчун Пешвои мардумӣ дар мавриди аҷдодони бузурги мо барои миллат қобили арҷгузорӣ, ифтихори хос ва барои ҷаҳониён омӯзанданд. Аз ҷумла бузургдошти «Устувонаи Куруш: Эъломияи ибтидоии ҳуқуқи гуногунрангии фарҳангӣ» (аввалин эъломияи ҳуқуқи башар дар таърихи инсоният), пеш аз ҳама боиси ифтихору сарбаландии миллати ориёӣ мебошад”. Зеро бори нахуст, дар оғози таърихи башар мафҳумҳои “гуногунии табиати башарӣ”, зарурати “низоми қонун”, ҳамчун шарти асосии ҳамзистии инсонҳои дорои гуногунрангии фарҳангӣ ва эътиқодӣ дар ҷаҳон поягузорӣ шудаанд. Аммо болотар аз ҳама таъкиди Пешвои тамоми тоҷикони дунё, Эмомалӣ Раҳмон дорои арзиши фавқуллода, моҳияти амиқ ва нишони анҷоми рисолати таърихиашон дар баробари миллат мебошад: “...мо бояд ифтихор дошта бошем, ки аҷдодони хирадманди мо «пиндори нек, гуфтори нек ва кирдори нек»-ро ҳамчун арзиши бузурги инсондӯстона кашф карда, ин усули аслиро шиори зиндагии худ қарор додаанд”. Ин гуфтаҳо дар асоси далели раднопазири илмӣ нишон медиҳанд, ки аҷдодонамон яке аввалин сокинони курраи Замин буданд, ки барои башарият мафҳуми зиндагии босаодатро дар рангорангии ҷамъиятҳои инсонӣ, ҳамчун нерӯи мусбат, бо чунин формулаи аслӣ ва дақиқ кашф карда, роҳро ба сӯи он барои дигарон боз карданд. Ба хотири эҳёи ин асли ҳаёти башарӣ, дастури Пешвои миллат ҷиҳати дар пойтахти кишвар – шаҳри Душанбе бунёд намудани Конун (Бунёд), яъне Маркази тамаддуни ориёӣ дар такмилу тақвияти шуури ҷамъии миллат  ва ҳамаи онҳое, ки худро ба ин фарҳанг пайванд медонанд, арзиши бебаҳо ба шумор меравад. Фалсафаи ин иқдоми мардона ва шуҷоонаи Пешвои миллат ба таърихи миллат ва ҳамзамон ба ояндаҳои неки дур нигаронда шудааст. Зеро ҷаҳони имрӯз вориди як тамаддуни ҷаҳонӣ, ба номи глобализатсия ва чанд фарҳангӣ шудааст ва дар ин самт шарти бақои ҳар ҷомеа таҳаммулпазирӣ нисбат ба фарҳангҳо, боварҳо ва эътиқодоти дигарон, вале пештар аз ҳама дар даруни ҷомеа ва берун аз он мебошад. Эҳёи ин асли башарӣ, яъне “пиндори нек, гуфтори нек ва кирдори нек” барои ҷаҳони мудерн, ки дар он ахлоқ ҳам беш аз пеш ба самти ахлоқи “фоидагаро”, ба таври дигар, ба “манфиатҳои фардгароёна” равон аст,  дар тӯли таърихи башар улгуи инсони комил ва омӯзанда мондагор боқӣ мемонад.

  Дар баробари он бунёди “Маркази байналмилалии Наврӯз” низ ҳамчунин арзиши болотаринро дорост, чунки эҳёи фалсафа ва таҳкими фарҳанги антиқаи он ба ояндаи Сарзамини таърихӣ нигаронида шудааст. Ба ибораи мӯъҷази Пешвои миллат ”... бо дарназардошти фалсафаю ҳикмати ҷовидонаи Наврӯз, суннату анъанаҳои башардӯстонаи он ва истифодаи онҳо барои тарбияи наслҳои оянда” ҳамчун собиқаи таърихи шаш ҳазлорсолаи миллат беандоза муҳим аст.

  Зарур ба таъкиди такрорӣ аст, ки талоши ҳамешагии Ҳукумати мамлакат таҳти роҳбарии Роҳбари мардумии он, Президенти кишвар, Эмомалӣ Раҳмон барои ба тадриҷ боло бурдани сатҳу сифати зиндагии сокинон и он, таваҷҷӯҳи ҳамешагӣ ба қишрҳои осебпазири кишвар, ба хусус  муаррифии аҷдодони номдорамон мутобиқ ба саҳми таърихиашон дар тамаддуни умумибашарӣ яке аз самтҳои асосӣ ва ҳамешагии инсонпарваронаи эшон ба шумор меравад. Вале нуктаи муҳими қобили таъкид ва ёдоварӣ он аст, ки ҳамаи ин дастовардҳои бузурги дар муддати хеле кутоҳ ба даст омада, дар аввалу охир, ба муҳимтарин омил - сулҳу суббот ва ваҳдати комили воқеӣ дар ҷомеа пайванди ногусастанӣ доранд. Дар сурати халалдор, ё ба монеаҳои маснуӣ дучор кардани он, аз ҷониби иддае, зери таъсироти бадхоҳони Тоҷикистони озод, аз пешрафту шукуфоии Ватани аҷдодӣ чашм пӯшиданӣ мешаванд, сарнавишти ваҳдати комили миллиро халалдор карданӣ мешаванд, бояд ба муқовимати ҳар фарди солимақли ҷомеа рӯ ба рӯ шавад, зеро бетарфӣ дар мавриди тақдири миллату Ватан, давлати худӣ болотарин хиёнат ба ҳамаи он ва ояндагони мо мебошад. Албатта он нуктаро ҳам бояд дар назар дошт, ки менталитети қисми зиёди одамон чунин аст, ки ба неъматҳои ба дастоварда “одат мекунанд”, онҳоро “чизи худ ба худ омада, ё маъмулӣ” медонанд ва қобилияти ба қадрашон расиданро надоранд. Аммо танҳо замоне, ки неъматҳои дар Ватани озоди худ доштаро аз даст медиҳанд, он гоҳ бо надомат онҳоро қадр карданӣ мешаванд, ки таҷрибаҳои фаровон беҳуда будани онро борҳо нишон медиҳад. Таври мисол, дар назари камина, хизматҳои Пешвои мардумии миллат Эмомалӣ Раҳмон дар баробари миллату давлат, боғбонеро мемонад, ки дар биёбони хушкида, ниҳолакҳои беҷонро ғарс кардаву парварида, имрӯз Ватани моро ба боғи бузурги босамари биҳиштосо табдил додааст, ки чашм пӯшӣ аз он на фақат носипосӣ, балки ноҳақӣ ва номардӣ мебошад.

Дар Паём нақши пешрави ҷавонону занон ба таври хос ва воқеӣ таъкид шудааст, ба хусус дар тарбияи маънавӣ ва маърифатии насли ҷавон, солим нигоҳ доштани маънавиёти ҷомеа, ва ба таври хос дар муқовимат ба бегонапарастиву хурофот ва исрофкориву зиёдаравӣ, ки ҳамеша дар сафи пеши ҷомеа қарор дошта ва доранд. Дар ин маврид таъкиди Пешвои миллат, ки “....бо доштани чунин фарҳангу тамаддуни бостонӣ мо набояд ба таассубу ифротгароӣ ва тақлид ба фарҳанге, ки бароямон бегонаву хатарбор аст, роҳ диҳем”, ҳушдори мунсифона, хеле муҳим ва саривақтӣ мебошад.

Соли 2026 барои давлатдории худӣ ва миллии мо соли таърихӣ – соли ҷашни 35-солагии истиқлоли давлатӣ аст. Яъне Тоҷикистони куҳанбунёд, ҳамчун як қисми империяи бузурги антиқаи ориёиён дар сатҳи башар, бо таърихи беш аз шаш ҳасорсоли собиқааш, вале бо эҳёи истиқлоли худӣ, ҳамчун кишвари озод 35-сола мешавад. Эълони соли 2026, соли вусъати корҳои ободониву созандагӣ ва тақвияту таҳкими худшиносиву худогоҳии миллӣ, ба ифтихори ин ҷашни муқаддас ва бузурги миллӣ як иқдоми хеле андешида шуда аст, ки барои ворид шудани ин иқдом ба фарҳанги миллӣ боз ҳам дар роҳи ояндаи Ватани аҷдодӣ ва сокинони он хизмати бузурге хоҳад буд.

Дар шароити буҳрониву нооромиҳо ва ғайри қобили пешгӯиҳо, ки ҷаҳони имрӯз дар он ғарқ шудааст, ҳифзи истиқлолу озодӣ масъалаи рақами яки тамоми хурду бузурги мамлакат боқӣ мемонад. Аз ин рӯ, заҳмату саҳмгузорӣ ба хотири пешрафти давлат ва ободии Ватани худӣ, иштирок дар ҳаёти он, вазифаи аввалиндараҷаву ҳаррӯзаи ҳар як шаҳрванди бонангу номуси мамлакат маҳсуб меёбад, ки онро Пешвои муаззами мардумии мо дар Паёми сол ба тариқи хеле дақиқ ҷамъбандӣ карданд, яъне онро “қарзи милливу имонӣ ва вазифаи инсониву шаҳрвандии ҳар яки мо” ҷамъбандӣ карданд!

Ҳамин тавр бисёре аз коршиносон ва намояндагони расонаву ҷомеа Паёмҳоро, “рисолати таърихсозӣ” ва раҳнамо барои ҳар сокини Тоҷикистон” дар роҳи рушди устувор ва ҳифзи манфиатҳои миллӣ муҳим меноманд, ки мо бо итминони комил ба он нуктаи дигарро изофа карданием. Яъне Паёми соли Роҳбари давлат ба аҳли ҷомеаи дохилу хориҷи кишвар пеш аз ҳама, раҳнамо ва болотар аз он умедҳои наву тоза ба самти равшани оянда мебошад.

 

Муфассал ...

Мероси фарҳангӣ-таърихӣ ҳамчун пояи ҳувияти миллӣ ва сиёсати давлатӣ дар Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

ниёзбеков давлат – мудири шуъбаи таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии

Институти илмҳои гуманитарии  ба номи Б. Искандарови амит

 

Мероси фарҳангӣ-таърихӣ ҳамчун пояи ҳувияти миллӣ ва сиёсати давлатӣ дар Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

 

   Дар ҷаҳони муосир, ки бо суръат гирифтани равандҳои ҷаҳонишавӣ ва дигаргуншавиҳои фарҳангӣ тавсиф меёбад, масъалаи ҳифз ва нигоҳдошти мероси фарҳангӣ-таърихӣ аҳамияти стратегӣ касб мекунад. Дар Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон бахши «Дар бораи мероси фарҳангӣ-таърихӣ» ҷойгоҳи хос дорад, зеро дар он фарҳанг на ҳамчун соҳаи дуюмдараҷаи ҳаёти ҷамъиятӣ, балки ҳамчун пояи худшиносии миллӣ, устувории маънавӣ ва пайдарҳамии таърихии давлат баррасӣ мегардад.

   Президенти кишвар таъкид менамояд, ки бедорсозии хотираи таърихӣ омили калидии таҳкими эҳсоси миллӣ дар миёни шаҳрвандон, бахусус ҷавонон мебошад, зеро ояндаи миллат ва давлатдорӣ аз онҳо вобаста аст. Бо ин роҳ, мероси фарҳангӣ-таърихӣ ба зумраи самтҳои афзалиятноки сиёсати давлатӣ ворид мегардад.

   Яке аз андешаҳои марказии матни таҳлилшаванда робитаи ногусастании хотираи таърихӣ бо тарбияи насли наврас мебошад. Президент таваҷҷуҳро ба он равона месозад, ки маҳз ҷавонон ба дарки амиқи решаҳои фарҳангӣ, анъанаҳо ва арзишҳои халқи худ ниёз доранд. Хотираи таърихӣ дар ин замина на танҳо дониши гузашта, балки роҳнамои ахлоқӣ ва манбаи ватандӯстӣ маҳсуб меёбад.

   Чораҳои давлатӣ дар самти рушди зерсохтори фарҳангӣ, аз ҷумла сохтмон ва навсозии садҳо иншооти фарҳангӣ дар даҳ соли охир, аз татбиқи амалии ин ғоя гувоҳӣ медиҳанд. Фарҳанг дар Паём ҳамчун муҳити зиндаи ташаккули шахсият, завқи бадеӣ ва масъулияти шаҳрвандӣ муаррифӣ мешавад.

   Дар Паём ба натиҷаҳои мушаххаси сиёсати давлатӣ дар соҳаи фарҳанг таваҷҷуҳи ҷиддӣ зоҳир шудааст. Ба истифода додани 150 иншооти фарҳангӣ ва таъмиру азнавсозии 350 муассисаи дигар хусусияти низоммандии равиши давлатро дар рушди фарҳанг таъкид менамояд. Аҳамияти рамзии махсус сохтмони Театри миллии Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе мебошад, ки ба 35-солагии Истиқлоли давлатӣ бахшида шудааст ва пайванди фарҳангро бо марҳилаҳои таърихии давлатдорӣ нишон медиҳад.

   Паҳн гардидани осори бунёдӣ — китоби «Тоҷикон»-и академик Бобоҷон Ғафуров ва достони безаволи «Шоҳнома»-и Абулқосими Фирдавсӣ ба таври ройгон маънои амиқ дорад, зеро ин асарҳо рамзи хотираи миллӣ, худшиносии таърихӣ ва ваҳдати маънавии мардум мебошанд.

   Баёни муҳими Президент он аст, ки мероси таърихӣ ва фарҳангӣ «шиносномаи халқи бостонии тоҷик» мебошад. Дар ин ибора фаҳмиши фарҳанг ҳамчун рамзи ҳувият ва нишондиҳандаи қадимият, асолат ва саҳми миллат дар тамаддуни ҷаҳонӣ ҷамъбаст мегардад.

   Ҳамзамон дар Паём масъалаҳои мушкил низ матраҳ мешаванд, аз ҷумла набудани қонуни махсус дар соҳаи бостоншиносӣ, дар ҳоле ки қисми зиёди мероси фарҳангии кишварро ёдгориҳои бостонӣ ташкил медиҳанд. Ин ҳолат зарурати тақвияти минбаъдаи заминаҳои ниҳодии ҳифзи арзишҳои таърихӣ-фарҳангӣ ва масъулияти давлатро дар нигоҳдории онҳо таъкид менамояд.

   Мавзӯи эътирофи байналмилалии мероси фарҳангии Тоҷикистон дар матни Паём ҷойгоҳи махсус дорад. Ба Феҳристи ҷаҳонии ЮНЕСКО ворид гардидани ёдгориҳои бостонии Хуттали қадим ҳамчун дастоварди муҳим ва далели арзиши баланди фарҳангии мероси таърихии кишвар арзёбӣ мегардад.

   Эътирофи шаҳри Панҷакент ҳамчун шаҳри ҷаҳонии ҳунармандӣ ва ҷашнгирии солгарди Робияи Балхӣ саҳми халқи тоҷикро дар фарҳанг ва таърихи маънавии инсоният нишон медиҳад. Дар ин замина мероси фарҳангӣ ба унвони абзори муҳими муколамаи байналмилалӣ ва фарҳангшиносии дипломатӣ баррасӣ мешавад.

   Инчунин ба шахсияти Борбади Марвазӣ, ки яке аз поягузорони фарҳанги касбии мусиқӣ эътироф шудааст, таваҷҷуҳи хос зоҳир мегардад. Пешниҳоди ворид намудани номи ӯ ба феҳристи чеҳраҳои барҷастаи фарҳангии ЮНЕСКО талоши давлатро барои муаррифии сазовори саҳми тамаддуни тоҷик дар рушди фарҳанги ҷаҳонӣ нишон медиҳад.

   Дар Паём ғояи пайдарҳамии тамаддуни ориёӣ ва арзишҳои инсонгароёнаи он ба таври равшан ифода ёфтааст. Ёдоварӣ аз усулҳои бостонии «андешаи нек, гуфтори нек ва кирдори нек» пояи ахлоқии мероси фарҳангиро таъкид менамояд, ки он на танҳо мероси таърихӣ, балки роҳнамои маънавии ҷомеаи муосир маҳсуб меёбад.

   Идҳои миллӣ — Наврӯз, Меҳргон, Сада ва Тиргон — ҳамчун таҷассумгари ғояҳои инсонгароёна, эҳтиром ба табиат, меҳнат ва суннатҳои давлатдорӣ муаррифӣ мешаванд. Моҳияти онҳо аз доираи расму ойинҳо берун рафта, рӯҳу ҷавҳари маънавии халқи тоҷикро шакл медиҳанд.

   Яке аз унсурҳои муҳими Паём пешниҳодҳои стратегӣ оид ба таъсиси Маркази тамаддуни ориёӣ ва Маркази байналмилалии Наврӯз дар шаҳри Душанбе мебошад. Ин тарҳҳо рамзи талоши ниҳодисозии хотираи фарҳангӣ, мутобиқсозии он ба талаботи замони муосир ва таъмини интиқоли он ба наслҳои оянда мебошанд.Ҷалби муассисаҳои илмӣ ва лоиҳавӣ ба таҳияи консепсияи ин марказҳо аз равиши ҳамгироёна шаҳодат медиҳад, ки ба пайвастани анъанаҳои таърихӣ, мероси меъморӣ ва қарорҳои муосири шаҳрсозӣ асос меёбад.

   Таҳлили бахши «Дар бораи мероси фарҳангӣ-таърихӣ»-и Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон имкон медиҳад, ки чунин хулосаҳо бароварда шаванд:

   Аввалан, мероси фарҳангӣ-таърихӣ ҳамчун омили калидии ҳувияти миллӣ ва устувории маънавии ҷомеа баррасӣ мегардад.

   Дуюм, сиёсати давлатӣ дар соҳаи фарҳанг хусусияти низомманд ва ҳадафманд дошта, ҳам ҳифзи мерос ва ҳам воридсозии фаъоли онро ба муҳити таълимӣ ва иҷтимоӣ фаро мегирад.

   Сеюм, мероси фарҳангӣ ҳамчун абзори эътирофи байналмилалӣ ва муколамаи фарҳангӣ арзёбӣ шуда, мавқеи Тоҷикистонро дар ҷомеаи ҷаҳонӣ таҳким мебахшад.

   Чорум, ба масъулияти насли имрӯз дар ҳифз ва интиқоли арзишҳои маънавӣ ба наслҳои оянда таваҷҷуҳи махсус зоҳир мегардад.

   Бо ин тартиб, Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон як консепсияи мукаммал ва амиқан андешидашудаи мероси фарҳангӣ-таърихиро ҳамчун пояи рушди миллӣ, ваҳдати маънавӣ ва пайдарҳамии таърихии халқи тоҷик ташаккул медиҳад. Татбиқи иқдомҳои дар Паём зикршуда далели равшани қадимияти фарҳанги тоҷикон ва саҳми арзишманди онҳо дар тамаддуни ҷаҳонӣ мебошад.

 

Муфассал ...

Як соли руйдодҳои таърихию фарҳангии кишвар!

Тоҳир Садоншоев - Нозири калони кадрҳои Институти илмҳои гуманитарии ба номи Б.Искандарови АМИТ

 

Як соли руйдодҳои таърихию фарҳангии кишвар!

    Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон соли 2025-ро барои мардуми шарифи Тоҷикистон ва давлати соҳибистиқлоли тоҷикон боз як соли таърихӣ номиданд.

    Бешак, соли сипаришаванда аз чанд ҷиҳат барои миллати мо ва кулли сокинони Ҷумҳурӣ таърихӣ ба шумор меравад. Пеш аз ҳама, дар ин сол дастовардҳое бузург дар самтҳои сиёсӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоӣ ба даст оварда шудаанд. Барои мисол, аниқ гардидани сарҳади давлатӣ бо кишварҳои ҳамсоя – ҷумҳуриҳои Қирғизистон ва Узбекистон аз зумраи он дастовардҳои сиёсие мебошанд, ки барои амнияти оммаи мардуми мо ва мардумони кишварҳои ҳамсоя аҳаммияти махсус дорад. 

    Дар ин сол, 10 декабр зимни иҷлоси 20-уми Кумитаи байниҳукуматии мероси фарҳанги ғайримоддии ЮНЕСКО дар ш. Деҳлии Нав номинаи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон “Фарҳанги суманакпазӣ” қабул шуда он ба Феҳристи мероси фарҳанги ғайримоддии ЮНЕСКО ворид гардид. Ин сана аз муҳимтарин ҳодисаҳои фарҳангии мо аст, ки аҳаммияти ҷаҳонӣ пайдо намуд. Инчунин, ташкили 700-солагии шоири бузурги Шарқ - Ҳофизи Шерозӣ дар Женева ва таҷлили бузургдошти ӯ дар Душанбе бо иштироки намояндагони мамлакатҳои гуногун аз он дигар ибтикороти фарҳангӣ мебошанд, ки дар соли 2025 амалӣ гардиданд.

     Ва аз ҳама муҳим, соли 2025 дари даромадро ба муҳимтарин санаи сиёсии давлати мо – 35-умин солгариди Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон боз мекунад.

     Ҳамаи ин ибтикорот бо ташаббус ва роҳнамоиҳои Пешвои муаззами миллат амалӣ шуда истодаанд.

     Назр афкандан ба таърихи начандон тӯлонии истиқлолияти кишвар нишон медиҳад, ки дар тули 34 соли Истиқлолияти мамлакат ва 28 соли Ваҳдати миллӣ мардуми сарбаланди тоҷик маҳз бо раҳнамоии Пешвои муаззами миллат ба пешравиҳои назаррас ноил гардид. Заминаро барои ин пешравиҳо сулҳу ваҳдат, амониву осоиштагӣ фароҳам овардаст, ки аз муҳимтарин амалҳои Сарвари давлат ба шумор меравад. Дар он давлате, ки сулҳу амонӣ набошад пешравӣ дар он ҷо дида намешавад. Аммо дар солҳои басо вазнин, яъне солҳои 1990, бо ҳукми тақдир ва амри Яздон ба бахти мо - мардуми азияткашида ба сари қудрат марди ҷонфидое омад, ки зиндагӣ ва тақдири мардуми тоҷикро куллан тағйир дод ва номи миллати тоҷикро дар тамоми саёраи замин машҳур гардонд. Ин марди худодод тавонист мардуми парокандаи тоҷикро аз тамоми гӯшаву канори дунё ба диёрашон ҷамъ оварад.

    Мо мардуми сарбаланди тоҷик хушбахт ва сарфароз ҳастем, ки чунин Сарварро ба мо худованд ато намудааст. Дар ин бора суханҳо зиёданд ва ҳар як шаҳрванди кишвар онҳоро бо беҳтарин суханон сабт ва иншо мекунад. Шоирон тавсифи хизматҳои Пешворо бо олитарин тавсифҳо анҷом медиҳанд ва барои мисол, шоир Муҳиддин Пайшанбезода дар як рубоӣ ин мазмунро чунин ҷо додаст:

    Андар тани миллати куҳан ҷон омад.

    Бо ҳукми қазо ва амри Яздон омад.

    Аз баъди ҳазор соли навмедиҳо

    Сомонии нав ба тахти Сомон омад.  

    Оре! Ин суханҳои шоири ширинкалом ҳақиқатан дуруст ва ҳақ ҳастанд. Мо агар ба вазъи ҳозира ва гузашта назар афканему онҳоро муқоиса кунем, мебинем, ки мардуми тоҷик бо ин марди худодод ба чи пешравиҳо ва тарақиёт ноил шуд.

    Дар соли 2025 дар худи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон амнияти мардум аз ҳарсола бештар таҳким ёфта, шукуфоии ҳаматарафа таъмин гардид. Бо дастгирии бевоситаи Пешвои муаззами миллат дар қаламрави Виллоят ва худи шаҳри Хоруғ чандин биноҳои баландошиёна, корхонаҳои саноатӣ, мактабҳои таҳсилоти умумӣ, роҳҳо, пулҳои мошингузар ва нақбҳо ба истифода дода шуда, садҳо мушкилии мардумро осон намуданд. Ҳамасола Пешвои муаззами миллат дар паёмҳои худ ба мардуми шарифи Тоҷикистон таъкид менамоянд, ки халқи тоҷик, асосан ҷавонон зиракии сиёсиро аз даст надода, фирефтаи расму русуми бегона нагарданд. Мо мардуми тоҷик таърихи ҳазорсолаҳо, фарҳанги бой, забон ва давлати соибистиқлоли худро дорем. Барои ҳамин мо бояд талош намоем, ки расму оини тоҷикона, сулҳу ваҳдат ва аминияти бадастовардаро аз даст надиҳем ва шукронаи сарзамини аҷдодӣ ва давлати миллӣ кунем.

    Соли 2025 барои ҳамаи мо бо дастовардҳои гуногуни сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ даромад ва баромадаистодааст. Боварӣ дорем, ки соли дигар ва солҳои ояндаро низ таҳти ҳидоятҳои хирадмандонаи Сарвари давлатамон бо дастовардҳои олӣ паси сар хоҳем кард. 

Муфассал ...