МЕҲНАТИ ИЛМӢ ҲАМЧУН РИСОЛАТ: ТАБРИКНОМА БА УСТОД ОХОННИЁЗОВ ВАРҚА ДУСТОВИЧ

АКАДЕМИЯИ МИЛЛИИ ИЛМҲОИ ТОҶИКИСТОН

ИНСТИТУТИ ИЛҲМОИ ГУМАНИТАРИИ БА НОМИ Б. ИСКАНДАРОВ

 

МЕҲНАТИ ИЛМӢ ҲАМЧУН РИСОЛАТ: ТАБРИКНОМА БА УСТОД ОХОННИЁЗОВ ВАРҚА ДУСТОВИЧ

 

    Имрӯз дар муҳити илмӣ ва фарҳангии кишвар як рӯзи воқеан муборак аст: рӯзи зодрӯзи Устод Охонниёзов Варқа Дустович. Ба ин муносибат аҳли Институти илмҳои гуманитарии ба номи Б. Искандарови АМИТ, ҳамкорон, шогирдон ва дӯстдорони илму адаб устодро бо самимияти тамом табрик гуфта, барояшон саломатии бардавом, умри дароз, рӯзгори пурбаракат, хотири ҷамъ, нерӯи тоза ва комёбиҳои пайваста дар роҳи таҳқиқу эҷод орзу менамоянд.

    Охонниёзов Варқа Дустович аз ҷумлаи он донишмандоне мебошанд, ки ҳузури онҳо худ як мактаб аст: мактаби эҳтироми самимӣ ба илм, мактаби пухтагии андеша, мактаби нозукии фарҳанги сухан ва мактаби масъулияти баланду поки маънавӣ. Кор ва зиндагии илмии устод солҳо боз бо як равиши ором, вале устувор пеш меравад: равише, ки аз мактаби эҳтироми самимӣ ба илм, мактаби пухтагии андеша, мактаби нозукии фарҳанги сухан ва мактаби масъулияти баланду поки маънавӣ нерӯ мегирад. Дар ин роҳ шитоб нест, аммо натиҷа ҳамеша равшан аст: ҳар мавзуъ бо таҳаммул, бо далел, бо муқоиса ва бо хулосаи пухта баррасӣ мешавад. Барои ҳамин ҳам осори устод на танҳо барои доираи танги мутахассисон, балки барои ҳар касе, ки ба фарҳанг ва мероси адабӣ дилбастагӣ дорад, хонданӣ ва омӯзанда аст.

    Фаъолияти устод, агар ба таври умумӣ бигӯем, ба се меҳвари муҳим такя мекунад: шинохти амиқи мероси адабӣ, нигоҳдории сарчашмаҳо ва кушодани маъноҳои пинҳон дар матн. Ин се меҳвар, дар ҳақиқат, якдигарро пурра мекунанд. Вақте муҳаққиқ матнро дуруст мешиносад, метавонад онро ҳифз кунад; ва вақте матн ҳифз мешавад, шарҳ додани маъно ва арзиши он барои ҷомеа осонтар мегардад. Устод маҳз ҳамин гуна пайванди солимро дар кори худ нигоҳ доштаанд. Ҳамзамон, бояд бо ифтихор таъкид кард, ки эшон на танҳо дар таҳқиқ, балки дар эҷод низ соҳибсалиқаанд: дар навиштани шеър ба забони маҳалии бадахшонӣ (помирӣ) низ маҳорати мумтоз дошта, бо ҳамин кор пайванди зиндаи “илм–мерос–эҷод”-ро қавитар месозанд.

    Яке аз ҷанбаҳои барҷастаи корҳои илмии устод таваҷҷуҳ ба адабиёти минтақа, фолклор ва мероси маънавии Бадахшон мебошад. Ин самт аҳаммияти калон дорад, зеро мероси фарҳангӣ танҳо дар шакли ёдгорӣ ё хотира зиндагӣ карда наметавонад; он ба таҳқиқ, ба ҷамъоварӣ, ба танзим ва ба муаррифии илмӣ ниёз дорад. Ҳар қадар чунин корҳо бештар анҷом ёбанд, ҳамон қадар хотираи фарҳангӣ устувортар мешавад. Маҳз бо ҳамин руҳия устод дар як силсила асарҳои худ чеҳраи адабии Бадахшонро аз зовияҳои гуногун ба таҳлил гирифтаанд: аз омӯзиши назм ва суннатҳои маҳаллизабон дар китоби «Пайдоиш ва ташаккули шеъри муаллифӣ ба забонҳои помирӣ», то баррасии фарогири равандҳо ва решаҳои адабӣ дар «Таърихи адабиёти форсии тоҷикӣ дар Бадахшон. Китоби аввал: Заминаҳои пайдоиш ва таҳаввули адабиёти форсии тоҷикӣ дар Бадахшон», ҳамчунин таҳлили ҷараёнҳои навини адабӣ дар «Таҳаввули адабиёти Бадахшон дар даврони Истиқлолият». Барои мукаммал шудани заминаи пажӯҳиш ҳам корҳои манбаъшиносӣ ва роҳнамоӣ ҷойгоҳи муҳим доранд, аз ҷумла «Феҳристи манбаъҳои пажӯҳиши фолклор ва адабиёти Бадахшон» ва «Саҳми муҳаққиқони рус дар таҳқиқи адабиёти гуфторӣ ва навиштории Бадахшон». Дар маҷмуъ, дар пажӯҳишҳои устод Бадахшон ҳамчун як муҳити зиндаи адабӣ ва маънавӣ тасвир меёбад: муҳите, ки ҳам анъанаҳои хос дорад, ҳам бо адабиёти умумитоҷикӣ ва форсӣ робитаи табиӣ ва амиқ нигоҳ доштааст.

    Дар баробари ин, устод дар пажӯҳишҳои худ ба поэтика ва назм низ таваҷҷуҳи хос доранд. Ин ҷо сухан на танҳо аз “қофия” ё “вазн” меравад, балки аз худи тарзи кор кардани шеър ҳамчун як низоми фикрӣ. Ҳамин нигариш дар асарҳо ва навиштаҳои дахлдори эшон равшан инъикос ёфтааст: аз китоби «Пайдоиш ва ташаккули шеъри муаллифӣ ба забонҳои помирӣ» то дастури методии «Роҳнамои таълимии “Назмшиносӣ», инчунин дар як силсила мақолаҳои махсус, мисли «Назаре ба назми шуғнизабон», «Назми помиризабон таърихи қадима дорад», «Назми маҳаллии помиризабон – муҳофизи суннатҳо ва эътиқодоти мардумӣ», «Назаре ба назми ирфонии Бадахшон», «Таҳқиқе дар вазн ва арзиши “Шоҳнома”», «Равзане ба маъонии шеъри Рӯдакӣ» ва «На хамаи ғазалҳои Мавлоно Ҷалолуддини Балхии Румӣ ғазаланд». Шеър, дар назари устод, танҳо сухани зебо нест; шеър метавонад ҷаҳонбинӣ ва тафаккури як давраро нишон диҳад, ҳолати руҳӣ ва иҷтимоии инсонро баён кунад, ва ҳатто масъалаҳои бузурги маънавиро дар шакли рамзӣ нигоҳ дорад. Ин гуна муносибат бо матн хонандаро водор мекунад, ки шеърро бо чашми дигар бинад: ҳар мисраъ метавонад маънии бештар дошта бошад аз он чӣ дар зоҳир менамояд.Начало формыКонец формы

    Маҳз аз ҳамин ҷо ба самти дигари бисёр ҷолиби корҳои устод мерасем: таҳлили рамзҳо ва маъноҳои ниҳонӣ дар адабиёти классикӣ. Ин равиш дар осори махсуси эшон равшан таҷассум ёфтааст, аз ҷумла дар монографияи «Мафҳум ва рамзи рангҳо дар назми классикии форсу тоҷик», ҳамчунин дар маҷмуаи мақолаҳо ва баҳсҳои илмии «Берангӣ хосияти Офаридгор», ки дар онҳо масъалаи рангҳо ҳамчун “забони рамзӣ” бо нигоҳе амиқ ва фарогир шарҳ дода мешавад. Устод ба хонанда нишон медиҳанд, ки адабиёти классикӣ як ҷаҳони пуррамз аст. Дар он ҳар унсур аз табиат то ашё, аз нур то торикӣ, аз об то оташ метавонад маъно дошта бошад. Аз ҷумла, рангҳо дар шеъри классикӣ танҳо барои “зебо шудани тасвир” истифода намешаванд. Рангҳо метавонанд аломати руҳия, рамзи ҳолат, ишораи фалсафӣ ё ирфонӣ бошанд. Гоҳе як ранг нишонаи умед аст, гоҳе нишонаи ғам, гоҳе рамзи қудрат, гоҳе аломати покӣ. Ҳамин гуна таҳлилҳо ба хонанда кумак мекунанд, ки аз сатҳи зоҳирии матн боло равад ва ба умқи фикри шоир бирасад.

    Ғайр аз таҳқиқоти илмӣ, саҳми устод дар ташаккули муҳити илмӣ низ калон аст. Устодон вақте арзишманд мешаванд, агар дониш ва таҷрибаи худро бо дигарон низ тақсим мекунанд. Роҳнамоӣ, машварат, дастгирии ҷавонони илмдӯст, фаҳмондани самт ва тарзи кор - ҳамаи инҳо ба тарбияи насли нав кумак мекунад. Ва ҳамин ҷо як ҳақиқат равшан мешавад: мактаби илмӣ танҳо бо китоб не, бо одам ҳам устувор мешавад. Ҳузури чунин шахсиятҳо дар муассисаҳои илмӣ барои ҷавонон як такягоҳ аст: онҳо мебинанд, ки илм чӣ гуна бо сабр, бо интизом ва бо садоқат пеш меравад.

    Дар рӯзи зодрӯз мо на танҳо як шахсиятро табрик мекунем, балки як роҳи пурмеҳнат, як фарҳанги таҳқиқ ва як ҳифзи мероси маънавиро қадрдонӣ менамоем. Зеро ҳар пажӯҳиши воқеӣ дар ниҳоят ба ҷомеа хизмат мекунад: ба худшиносӣ, ба фарҳанг, ба таърих, ба забон, ба руҳи мардум.

    Бори дигар Устод Охонниёзов Варқа Дустовичро самимона табрик мегӯем. Бигузор рӯзгорашон ҳамеша равшан бошад, саломатӣ ҳамсафарашон гардад, қаламашон хаста нашавад, илҳомашон бештар шавад ва осори наву таҳқиқоти тозаашон ба илми тоҷик ва фарҳанги миллӣ хидмати боз ҳам бузургтар оварад.

 

ЗОДРӮЗ ХУҶАСТА БОД, УСТОДИ ГИРОМӢ!

Қаландариён Ҳоким Сафар ва ҳайати кормандони ИИГ АМИТ

 

Муфассал ...

МАН АВВАЛ ТОҶИКАМ БАЪД МУСАЛМОН

АКАДЕМИЯИ МИЛЛИИ ИЛМҲОИ ТОҶИКИСТОН

ИНСТИТУТИ ИЛМҲОИ ГУМАНИТАРИИ БА НОМИ Б. ИСКАНДАРОВ

Хосият Худоёрбекзода - журналист, унвонҷуйи шуъбаи фолклор

ва адабити Институти илмҳои гуманитарии

ба номи академик Баҳодур Искандаров 

МАН АВВАЛ ТОҶИКАМ БАЪД МУСАЛМОН

    “Ман аввал тоҷикам, баъд мусалмон”. Гуфтаест, ки имрӯз вирди забонҳост. Ҳар як инсони худогоҳ тибқи фаҳмишу диди хеш ба ин суханҳо баҳогузорӣ намуда, таҳлил менамояд ва аз он ҳикмат мегирад. Ҳамчун фарзанди ин сарзамин, ҳамчун шаҳрванди Тоҷикистони азиз ва ҳамчун як модар, ки ояндаи Ватан - ояндаи фарзандону наберагони ману мо  аст ва нисбати он беэътино будан наметавонам, мехостам чанд андешаи худро дар таҳлили ин мавзӯъ манзур намоям. Таҳлили бандаи камтарини хокӣ аз нигоҳи як модар аст, диди як бонуе, ки дили ӯ барои ояндаи ҳар як наврасу навҷавони ин сарзамин месузаду метапад.

    Нахуст мехоҳам иброз намоям, ки шукронаи ин фазои тинҷу орому обу хоки муқаддасро дорам ва шукронаи он, ки миллати ман дар ин айёми бархурди тамаддунҳо ва геополитикаи тезу тунди ҷаҳон ба сони мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Пешвои сиёсии хирадманду дурандеше дорад. Муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон баъди гузашти солҳову қарнҳо низ ҳамчун Пешвои миллати тоҷик ёд хоҳад шуд. Мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Анушервони асри 21 аст, Куруши бузурги даврони худ ва ӯро Сомонии сонӣ мегӯянду ватандустии ӯ намунаи олиест баҳри ҳифозати манфиатҳои миллӣ.

    Пешвои муаззами миллат мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ин сухани ҳикматомезро - «Ман аввал тоҷикам, баъд мусалмон» зимни мулоқот бо ходимони дини мамлакат 9 майи соли 2024 баён намудаанд. Маълум аст, ки мӯътавои ин суханон баёни ҳуввияти миллӣ аст, баёни садоқату арҷгузорӣ ба фарҳанг, забон, таърих ва расму ойинҳои тоҷикона.

   «Ман аввал тоҷикам, баъд мусалмон»- садои қалби Пешвои миллати куҳантаъриху некбунён аст ва мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон инсонест, ки бо маънои том қалби ӯ чароғи раҳнамои ҷомеа аст. Дар ин суханон дурандешиву ояндабинии фазои ваҳдаторои Ватан ва манфиатҳои миллӣ таҷассум ёфтаанд.

    Инсони худогоҳ ҳеҷ гоҳ ин баёнияро зидди фаҳмишу эътиқоди динӣ қабул кардан наметавонад, зеро дар он ҳикмате аст, ки чун дину ойин баҳри бародарӣ, рафоқату ҳамдигарфаҳмӣ, осудагиву оромиву сулҳу салоҳи ҷомеа, ки асоси онро ақлу заковат ташкил менамояд, равона аст. Чунончӣ Худованд низ дар ояте мефармояд, ки “...гирмитарини шумо назди Аллоҳ парҳезгортарини шумо аст” ва парҳезгорӣ дур будан аз амалҳо ва рафторҳои нодуруст, пайравӣ кардан ба одоб, ахлоқ ва рафтори нек, эҳтироми дигарон ва покии ботин аст.

    Олимону коршиносони зиёд ин суханони Пешвои муаззами миллатро аз ҷиҳати илмиву динӣ таҳлил кардаанд, ки ҳоҷат ба такрор нест. Танҳо мехоҳам чун як бонуи кӯҳистон андешаи худро оддитар карда баён созам.

    Имрӯз дар ин даврони ҷадид, ки даврони пешрафтатарини таърихи башарият мебошад ва инсон бемамоният ба коинот парвоз мекунаду, Одам худ одамсозӣ дорад, ҳатто зеҳни сунъӣ кашф гардида, дар хизмати инсон қарор дорад, дар бархе аз давлатҳо ҷангҳо дар асоси тафовутҳои эътиқодиву нобаробариҳои мазҳабӣ давом доранд. Давлатҳою тамаддунҳо рӯ ба нестӣ оварда истодаанд, ки сабаби он кашмакашҳои диниву эътиқодӣ мебошанд ва ин амал дар асри 21,- дар ин даврони волоияти ақлу заковат барои фарзанди Ҳазрати Одам нобахшиданист.

    Бояд гуфт, ки бештари тоҷикони Тоҷикистони азиз пайрави дину мубини ислом астанд, дар байни онҳо теъдоди гуногуни тоҷикон мутаалиқи равияҳову мазҳабҳои гуногуни ин дини бузург мебошанд. Инчунин тоҷикон пайравони дини насронӣ, яҳудӣ, зардуштӣ низ ҳастанд, ки муқими Тоҷикистон мебошанд. Шояд намояндагони ойинҳою динҳои дигари дунё ҳам дар Ватани азизи ман зиндагӣ доранд, ки инро аниқ намедонам, вале яқинан ҳамаи онҳо аз рӯи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳамаи ҷодаҳои ҷомеа ҳуқуқи баробарро доранд. Дар эътиқод озод астанд. Ҳамаи онҳо зери ҳимояи Қонуни асосии мамлакат мебошанд. Намояндагони ҳамаи ин дину ойинҳои гуногунро як миллат будани онҳо, тоҷик будани онҳо муттаҳид месозад. Такя на бар бартарияти дине, мазҳабе, ойине ҳаст, балки бартарият дар тақвияти ҳуввияти миллист ва ин аст ҳикмати сухани Пешвои муаззами миллат.

    Айёму даврони гузарон гувоҳ аст, ки нотинҷиҳои бештари кишварҳои мусалмоннишин, чӣ дар гузашта ва чӣ дар имрӯз натоиҷи мухолифатҳои динист, инчунин дар боло гирифтани манфиатҳои шахсиву динӣ нисбат ба манфиатҳои миллӣ маънидод аст. Агар манфиатҳои миллӣ омили баҳамоӣ ва ҳамдилӣ шуда натавонанд, манфиатҳои динӣ ҳеҷ гоҳ омили ҳамрайъии эътиқодмандони динҳои гуногуни як ҷомеа шуда наметавонанд ва баръакс мӯъҷиби нофаҳмиҳову норозигиҳо мегарданд, ки билохира ҷомеаро ба шикаст мувоҷеҳ месозанд. Худи дину ойин муҷиби ҷудоандозӣ нест, вале ишора сари фанатизми диниву сатҳи пасти маънавияти эътиқодмандон мебошад. “Ман аввал тоҷикам, баъд мусалмон”-худшиносии миллист ва худшиносӣ як раванди Худошиносӣ мебошад.

    Ҳадафи ибрози «Ман аввал тоҷикаму баъдан мусалмон» як тири нишонрас алайҳи бадхоҳону бадбинони миллати тоҷик аст, ки дар пайи ҷудоандозиҳои мазҳабиву динӣ дар Тоҷикистон астанд, вале бар рағми ин бадниятон миллати тоҷик дорои фарзонафарзандест, ки Пешвои кулли тоҷикони ҷаҳон шинохта шудааст, дурандешу хирадманд ва муҳофизи манфиатҳои миллӣ мебошад. Пешвои муаззами миллат мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо ин баёния изҳор медорад, ки асоси ҳастии ӯ миллаташ,-тоҷик буданаш аст.

    Мо нахуст тоҷикем, дорои таъриху фарҳанги куҳан ва пеш аз дини ақлгарои ислом низ давлату марзу ҳастӣ доштем. Аз ин рӯ худшиносии миллӣ аз дину мазҳаби мо вобаста нест. Мо тоҷикон ғояи бузурги миллӣ дорем, ки асрҳо ғунуда шудааст ва маҳз ин маънавияти бузурги миллӣ боис аст, ки ҳар бор , баъди шикастҳои масири таърих аз нав эҳё мегардем. Замони имрӯза басо ҳассос аст. Айёми муборизаи ғояҳо ва манфиатҳост. Барои дар гӯшаи фаромушии аҳли башар намондан, айёми худмуаррифиҳост. Арзишҳои волои инсонӣ, ки тарбиятгари аҳли ҷомеа мебошанд, дар ҳар давру замон тибқи муҳимияти худ ҳамеша пируз ҳастанд ва мо - тоҷикон низ дар ин ҷода неруманд ва пируз ҳастем, зеро фарҳанги миллати мо таъсиргузор ба фарҳнги умумибашарист. Наврузи мо, чакану адрасу атласи мо ҷаҳонӣ шуд. Пиряху обу кӯҳу роҳҳои мо, табиату ҷойҳои қадимаю таърихии моро ҷаҳониён таваҷҷуҳ доранд ва ин тоҷикияти мост. Дорои забон, хат, либоси миллӣ, урфу одат, гӯишҳои бузурги мардумӣ астем ва ин низ тоҷикияти мост.

    Тибқи касбу корам, ки фаъолияти журналистӣ дорам, ҳамеша бо мардум-сокинони шаҳру ноҳияи Вилояти Мухтори Куҳистони Бадахшон дар сӯҳбат астам ва борҳо дар ин мавзуъ нақлу андешаронӣ низ намудаем. Аз афкору гуфтори ҳамсӯҳбатони хеш хулоса баровардаам, ки мардуми ин минтақаи куҳӣ, - тоҷикони асилу худогоҳ бо чунин андешаҳои Пешвои сиёсии миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамфик астанд, комилан дастгиру ҷонибдор мебошанд. Хуб дарк доранд, ки ҳадафи ниҳоии ин гуфта, мутаҳҳид намудани мардуми кишвар мебошад; сарҷамъ намудани намояндагони дину ойинҳои гуногун зери як ғояю манфиати умумимардумӣ ва миллӣ.

    Набояд фаромӯш сохт, ки ин таъкид аз забони инсоне гуфта шудааст, ки дар ин асри ҷаҳонишавии тезу тунд ва марҳилаи нави тақсимоти ҷаҳон дорои мавқеи устувор мебошад ва ҳар як сухани ӯ дар арсаи байналмиллалӣ вазн дорад; инсоне, ки барои баланд бардоштани ҳуввияти миллӣ шаҳкитоби бузуги “Тоҷикон”-ро барои ҳар як хонадон эҳдо намудааст; барои афзун намудани ҳисси ватандорӣ ва ҳимояи манфиатҳои миллӣ “Шоҳнома”-и безаволро барои мардум тақдим кардааст.

    “Ман аввал тоҷикам, баъд мусалмон” ҳадафмандона гуфта шудааст. Ин таъкид на танҳо барои миллати тоҷик гуфта шудааст, балки барои гӯши шунавои кулли мардуми ҷаҳон; ин сухан гӯшрас намудани тамоми нерӯҳои некхоҳу бадхоҳро аз он лиҳоз, ки миллати тоҷик муттаҳид аст ва дар ин даҳри таззодҳо медонад чӣ амал барои манифати миллист, чӣ кор кунаду ба куҷо равона бигардад.

    Аҳсан ба чунин падари миллат, Пешвои сиёсии тоҷикон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон. Чун як модари диёри кӯҳҳои Ватан хоҳарона дуояш мекунам ва самимона аҳсан мехонам.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Муфассал ...

ПЯТЬ ЛЕТ НАУЧНОГО РАЗВИТИЯ: ИТОГИ РАБОТЫ ИНСТИТУТА ГУМАНИТАРНЫХ НАУК НАНТ

НАЦИОНАЛЬНАЯ АКАДЕМИЯ НАУК ТАДЖИКИСТАНА

ИНСТИТУТ ГУМАНИТРАНЫХ НАУК им. АКАДЕМИКА Б. ИСКАНДАРОВА

 

Некушоева Ш.С. – заместитель директора по науке и учебной части

Института гуманитарных наук им. Б. Искандарова НАНТ,

кандидат филологических наук

 

ПЯТЬ ЛЕТ НАУЧНОГО РАЗВИТИЯ: ИТОГИ РАБОТЫ ИНСТИТУТА ГУМАНИТАРНЫХ НАУК НАНТ

 

 За последние пять лет Институт гуманитарных наук имени академика Б. Искандарова Национальной академии наук Таджикистана уверенно вышел на новый уровень развития. Этот поступательный рост стал возможен благодаря профессиональному, ответственному и внимательному отношению к делу со стороны директора Института - доктора филологических наук Каландариёна Хоким Сафар. Его умение поддерживать научные инициативы, объединять вокруг идей сильную команду и последовательно развивать потенциал сотрудников сыграло ключевую роль в достижениях Института. Именно благодаря такому подходу были достигнуты все основные результаты последних лет.

 Вчера на уровне Национальной академии наук Таджикистана успешно сдан и официально одобрен пятилетний отчёт по четырём государственным научным проектам Института, реализованным за счёт государственного финансирования. Итоги работы получили высокую положительную оценку и полное одобрение, что стало важным подтверждением научной состоятельности и практической значимости исследований.

 В течение пятилетнего периода в Институте были успешно реализованы четыре фундаментальных научных проекта, охватившие основные гуманитарные направления региона. В Отделе памирских языков под руководством доктора филологических наук, профессора Назри Офаридаева был завершён проект по сравнительному исследованию лексики и грамматики бадахшанских (памирских) языков, ставший серьёзным вкладом в сохранение и научное осмысление языкового наследия Памира. В Отделе фольклора и литературы Бадахшана под руководством доктора филологических наук Охониёзова Варка Дустовича успешно завершён проект по сбору, исследованию и публикации источников по фольклору и литературе региона, благодаря которому в научный оборот введены уникальные образцы устного и письменного наследия. В Отделе истории, этнографии и археологии под руководством кандидата исторических наук Аловиддина Шоинбекова реализован проект по изучению духовной культуры таджиков Западного Памира в историко-этнографическом разрезе, позволивший по-новому взглянуть на процессы формирования культурной идентичности региона. В Отделе социально-экономических исследований под руководством кандидата экономических наук Марзии Шоидарвозовой завершён проект по механизмам регионального управления рынком труда, давший научно обоснованную картину социально-экономических трансформаций.

 Реализация данных проектов позволила существенно углубить научные исследования в области языков, фольклора, духовной культуры и социально-экономических процессов Бадахшана, а также вывести их на новый качественный уровень.

 За период выполнения проектов Институтом были изданы десятки монографий, сборников научных статей, словарей и фундаментальных исследований, включая труды по памирской лингвистике, топонимии Горного Бадахшана, фольклору и литературе периода Независимости, рынку труда Республики Таджикистан, а также многоязычные фразеологические словари и разговорники. Эти издания сегодня активно используются в научной и образовательной среде и значительно усилили научный авторитет Института.

 Значительных результатов Институт достиг и в подготовке научных кадров. За годы реализации проектов успешно защищены докторские и кандидатские диссертации по филологии, этнографии и экономике, ещё несколько работ находятся на завершённой стадии подготовки к защите. В 2022 году на базе Института был создан Диссертационный совет по решению Министерства науки и высшего образования Российской Федерации. За два года рассмотрены 8 диссертаций, 6 соискателей уже получили учёные степени, ряд работ готовится к защите, что стало важнейшим шагом в укреплении научной автономии региона.

 Особого внимания заслуживает развитие научного издания Института – журнала «Вопросы гуманитарных наук», который издается с 2019 года на регулярной основе, зарегистрирован Министерством культуры Республики Таджикистан, с 2023 года индексируется в базе РИНЦ, а в 2025 году включён в перечень рецензируемых журналов ВАК Республики Таджикистан. Высокое качество журнала и достигнутый научный статус являются прямым результатом профессиональной, ответственной и последовательной работы редакционной коллегии под руководством главного редактора Каландариёна Хокима Сафар и учёного секретаря Института – Ризвоншоевой Нуринисо Нуралишоевны, благодаря которой журнал сегодня пользуется заслуженным авторитетом и стабильным спросом в научной среде.

 Наряду с научной деятельностью Институт активно участвует в общественно-политической и культурной жизни региона, организует научные конференции, круглые столы, мероприятия, приуроченные к государственным и национальным праздникам, достойно представляет науку Бадахшана на республиканских и международных площадках.

 Таким образом, пятилетний период стал для Института гуманитарных наук НАНТ временем системного укрепления научного потенциала, успешной реализации государственных проектов, роста публикационной активности, развития кадров и расширения профессионального признания, а высокая оценка итогового отчёта на уровне Национальной академии наук Таджикистана стала убедительным подтверждением правильности выбранного курса развития.

 

Муфассал ...

24-уми ноябр ҳамчун Рӯзи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон

АКАДЕМИЯИ МИЛЛИИ ИЛМҲОИ ТОҶИКИСТОН

ИНСТИТУТИ ИЛМҲОИ ГУМАНИТАРИИ БА НОМИ Б. ИСКАНДАРОВ

 

    Ҳамасола дар Ҷумҳурии Тоҷикистон 24-уми ноябр ҳамчун Рӯзи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон таҷлил мегардад. Ин рӯз рамзи соҳибистиқлолӣ, соҳибдавлатӣ ва ҳастии миллати тоҷик ба шумор меравад ва бо шукуҳу шаҳомати хоса ҷашн гирифта мешавад.

    Имрӯз, 21 ноябри соли 2025 дар толори Институти илмҳои гуманитарии ба номи Б. Искандаров бо ҳамкории Институти биологии Помир ба номи Х. Юсуфбеков конференсияи илмию назариявӣ таҳти унвони «Парчам сарфарозӣ аз таърихи миллат аст» баргузор гардид. Ин чорабинӣ дар доираи таҷлили Рӯзи Парчами давлатӣ анҷом ёфт ва ба таҳлили нақши Парчам дар таърихи миллат ва фарҳанги мардумӣ бахшида шуд.

    Конференсия бо суханони ифтитоҳӣ ва табрикотии директори Институти биологии Помир, доктори илмҳои биологӣ Абдулназарзода Абдулназар Ғоибназар ва муовини директори Институти илмҳои гуманитарии ба номи Б. Искандаров, номзади илмҳои филологӣ Шаҳло Некушоева расман оғоз ёфт. Дар баромадҳои худ сухангӯён таъкид намуданд, ки қабули Парчами давлатӣ дар марҳалаи ниҳоят ҳассоси таърихӣ - яъне давраи ташаккули давлати миллии тоҷикон - ба ҷомеа неруи тоза, рӯҳияи умед ва итминон бахшид. Маҳз ин рамзи давлатӣ мардумони кишварро муттаҳид намуд, ки дар зери парафшонии он тартиботи конститутсионӣ барқарор гашта, сулҳу субот дар ҷумҳурӣ таъмин гардид.

    Таъкид гардид, ки Парчами давлатӣ рамзи муттаҳидкунандае мебошад, ки дар қалби ҳар як шаҳрванди Тоҷикистон ғурури миллӣ ва эҳсоси гарми ватандориро бедор месозад. Бинобар ин, ҳифз ва арҷгузорӣ ба парчам нишонаи ҳисси баланди миллӣ, ватандӯстӣ ва ватанпарастӣ ба шумор меравад ва дар рушди ҷамъияти муттаҳид нақши муҳим мебозад.

    Дар ҷараёни конференсия маърӯзаҳои зерин пешниҳод гардиданд: Ходими калони илмии Институти илмҳои гуманитарии ба номи Б. Искандаров Ширингул Азорабекова бо мавзуи «Нақши ранг дар Парчам ва мақоми он дар фарҳанги тоҷикони Бадахшон» суханронӣ намуда, дар баромади худ ҷойгоҳи ранги Парчамро дар ҳифз ва бозтоби мероси фарҳангии маҳаллӣ аз дидгоҳи илмӣ мавриди таҳлил қарор дод.

    Ҳамчунин, ходими пешбари илмии Институти биологии Помир ба номи Х. Юсуфбеков, Рустам Фелалиев маърӯзаашро таҳти унвони «Парчам - рамзи асосии давлатдории миллӣ» пешкаши ҳозирин намуда, ҷиҳатҳои таърихӣ ва марҳилаҳои ташаккули Парчамро ҳамчун яке аз муҳимтарин рамзҳои давлатдорӣ ба таври илмӣ шарҳ дод.

    Ин конференсия ба сифати як минбари мубодилаи илмӣ имконият дод, ки натиҷаҳои арзишманди таҳқиқотӣ дар бораи ҷойгоҳ ва нақши Парчами давлатӣ дар таърих, давлатдорӣ ва фарҳанги миллати тоҷик муаррифӣ гарданд. Дар ҷараёни он мавқеи Парчам ҳамчун яке аз рамзҳои меҳварии ҳувияти миллӣ, унсури устувор дар раванди давлатсозӣ ва омили муҳим дар таҳкими худшиносии ҷамъиятӣ аз дидгоҳҳои гуногуни илмӣ баррасӣ гардид. Чорабинӣ, ки бо иштироки сершумори олимон, муҳаққиқон, докторантон, аспирантон ва магистрантони ин муассисаҳои бонуфузи илмии минтақа баргузор шуд, фазои воқеии гуфтугӯи академиро фароҳам овард.

   Конференсия бо мубодилаи саволу ҷавобҳои созанда, пешниҳоду тавсияҳои илмӣ дар самти такмили тадқиқоти оянда ва ташкили ҳамоишҳои минбаъдаи байналмилалӣ дар мавзуи рамзҳои давлатӣ ба анҷом расид. Иштирокчиён таъкид карданд, ки тадқиқоти мунтазам дар бораи Парчами давлатӣ метавонад ба таҳкими худшиносии миллӣ ва омӯзиши ҳастии фарҳангӣ дар шароити муосир такони нав бахшад.

 

Муфассал ...