ҶАШНИ ОВОЗУ САДО, ЛАҲНУ НИДО

Фарорасии Наврӯзи бостониро ба ҳар як тоҷику тоҷикистонӣ муборакбод мегӯем ва дуогӯем, то аз файзи субҳониву фазли осмонӣ ободонӣ ба осониву давлат ба арзонӣ ҳамеша насибамон бошаду аз ҷавру зулмониву дарди парешонӣ ҳамвора дар амон бошем!

Ин иди бостонии аҷдодиамон ҷузъе аз суннатҳои писандидаи ориёии мо аст, ки баъд аз соҳибистиқлолии кишвари маҳбубамон ва бо талошҳои хастанопазири Пешвои муаззами миллати азизамон бо суннани халқиятҳои дигари ҳамзабону ҳамсояамон омезиш ёфта, ба таври расмӣ дар тамоми кишварҳои ҷаҳон таҷлил мегардад. Ҳарчанд тамоми расму оинҳое, ки дар кишварҳои дигар ба муносибати Наврӯзи бостонӣ иҷро мешаванд, ба муҳити он сарзаминҳо мутобиқ шуда, аз ҳам ба зоҳир мутафовитанд, аммо бо диққати андаке ба осонӣ метавон дарёфт, ки решаи воҳиде доранд ва аз оби зулоли чашмаҳои маънавии қаламрави мо маншаъ гирифтаанд.

Ҷашне аст, ки табиат ҷон мегирад ва ҳар чизе, ки соҳибравон шуд, овозу садову лаҳну нидо нишонае аз зинда будани онро ифода мекунад. Ҳатто сармо бо лашкари барфу яхаш овози ҷонканӣ медиҳад. Ҳар шарру бадӣ низ бо охирин садои рахти сафар ҷойи худро ба лаҳни форами шаршари об медиҳад. Агар касе гӯши ризо бар гуфтугӯи табиат ниҳад, ҳатто овози садои сабзаи навазхоксарбаровардаро мешунаваду ҳаловат мебарад. Садои амвоҷи хуршеду мавҷҳои обҳои дара оҳанги якхела доранд. Ин оҳангҳо паёми бо ҳам будани табиат ва моро даъват барои ҳамроҳ шудан ба ин паёмҳо мекунанд. Ҳатто мавҷи палидиҳоро, ки ҷорӯб мерӯбад, садои покмеҳрии ӯро барои покии сирату сурат баён мекунад. Чун ҷорӯб пӯсидабаргҳои поринро рӯбучин мекунад, инсон ҳам бо лаҳни мулоиму мудоро тухми кинаву нафратро аз дилҳо мерӯбаду донаи ҳамдиливу ягонагиро ба дилҳои рафиқу рақиб бо саломи муҳаббат мекорад.

Шамолаки субҳгоҳии баҳорӣ аҷаб овози фараҳбахш дорад. Ба лаҳни дилписанде сабзаҳои навхестаро навозиш медиҳаду дар қолаби дилафсурда ҷони тоза медамад. Вақте ин насими форами субҳгоҳӣ мӯйҳои парешони навҷавонони аз ишқ ёфта огоҳиро сила медиҳад, гӯё ҳар як тори мӯяшон гӯши рашад гашта, аз садои хушоянду хушоҳанги он ёриву мадад талаб доранд.

Садои чаҳчаҳи парандагон дилҳоро масруру дидагонро пурнур мегардонад. Ҳамовозӣ бо мурғи саҳар сароғози ҳаёти наврӯзии мост. Садову овоз оғозгоҳи ҳама чизи зинда, нишоне аз эҳё и табиату қавли Шайх Саъдиро ба ёд меоварад, ки гуфта: Барнаояд зи куштагон овоз.      

Рафту омад ба хонаи ҳамдигар бо салому дуруду суруд ва парваридани ниҳоли дӯстиву муҳаббат ва дурудани решаи кину адоват ҳамовоз шудан бо ҷаҳони башарият аст ва садои инсониву қудрати осмонии моро баёнгар мебошад. Чун кинаву кудурати ҳамдигарро бахшида ба забон тасдиқ намудем, дилу димоғамон баҳорон шуда, шукуфаҳои муҳаббату якдиливу якрангӣ дар он мешукуфад ва моро барои сарбаланд зистан омода месозад. Ҳатто сангу хок аз феъли мо ранг мегиранду сифат. “Ин ҷаҳон кӯҳ асту феъли мо нидо, Сӯи мо ояд нидоҳоро садо”, - мегӯяд Мавлонои Рум.

Наврӯз ҷашни овозу садо, лаҳну нидо аст. Биёед, ба як овоз дуо бикунем, то аз баракати наврӯзӣ ҳолу аҳволи мо ба некутарин ҳолҳо тағйир биёбаду дар ин фазои беҷангу муҳити хушранг аз саодати Истиқлолу шарофати висол ҳамтангу ҳамоҳанг бимонем.

Ва боз ҳақ Шайх Саъдирост:

Одамӣ нест, ки ошиқ нашавад фасли баҳор,

Ҳар гиёҳе, ки ба Наврӯз наҷунбад, ҳалаб аст.

«ЭТНОРАЗДЕЛИТЕЛЬНЫЙ» ФАКТОР – РЕЛИГИОЗНОЕ РАЗЛИЧИЕ

         В социальных сетах муссируется ложный вопрос об этническом принадлежности населения Горного Бадахшана, говорящих на памирских   языках. В частности,  делается попытка на утверждение тезиса о том, что этноним «таджик» закреплен  на населения  Памира  в годы советской власти под влиянием конъектуры   того времени. Как известно, никто извне не склоняет народ по-своему предусмотренную конъектуре придумать для народа этноним и отнести его к определенному этносу. Называют  имена народа  по развитию его  самоопределению и самосознанию, исходя из мнения элитной части общества.

          В дореволюционных письменных источниках на русском и  английском языках не находим  слово «памирец» в   географическом и этнонимическом  значении.   Этноним «таджик»   имеет широкое употребление   по отношению   жителей   Шугнана, Рушана, Вахана, Ишкашима и  Язгуляма. В качестве  доказательства  приведём  некоторые выдержки из отчётов, статей и различных публикации  русских ученных, дипломатов и путешественников  конца Х1Х начала ХХ вв.:

          «По вопросу об  оскорблении народной    нравственности едва  ли можно ожидать какого - ни будь примирения  между закоренелыми обычаями бухарских чиновников, безнаказанно практикуемыми  ими  в остальных частях ханства, и возе рениями горных  таджиков, сохранивших патриархальный  образ жизни  и относящихся  к половой распущенности с глубоким омерзением. Что же касается  вопроса религиозного, то со мной как с немусулманином, таджики всего  менее охотно  его ждали, но будучи все поголовно исмаилитами (панджтэни), фактически преданными своей вере……»  (Половцов, 1903)

«С восточным Памиром таджики ведут исключительно меновую  торговлю, давая хлеб и получая  кошмы, арканы, кожи». (А. Е. Сенесарев 1903)

« В кишлаке  Ривак на мою речь, выслушанную с  глубоким вниманием, один молодой  таджик вышел вперёд…… (А. Черкасова, 1904).

         «Речные  долины  Западного Памира занимают площадь около 300 квадратных вёрст из которых не более  10 % могут отрабатываться. На этом пространстве  живёт до  14500 душ горцев , которые сами  себя называют таджиками…..» (А Черкасов, 1904)

«Общим языком ( родным  для населения Горана) служит бадахшанский диалект  персидского языка, которым свободно владеют  девять десятых  населения  бекства  не исключая  женщин и подростков. Тот же язык служит для письменных сношений, на нём  изложены священные книги  таджиков и все грамотные люди  в Шугнане, Вахане и Рушане знакомы более или менее  с классической персидской  литературой. Местные языки собственной письменности  не имеют, фольклор их интересен не менее чем сами они. Легенды, сказки и песни таджиков а также своеобразные их обычаи ждут ещё своих собирателей и исследователей.

            С физической стороны таджики носят явные признаки принадлежности своей к арийцам и в них почти незаметно примеси чужой, тюркской крови, как например, в современных персиянах» (А. Черкасов. 1904).

          В связи с этнографическом изучении Горного Бадахшана в советское время в этнографической литературе  было  введено этнонимическое понятие «припамирские (памирские ) народности», Припамирские (памирские) народности составляют: язгулямцы, рушанцы, хуфцы, бартангцы, шугнанцы, баджувцы, ишкашимцы, и ваханцы. При этом многие этнографы  отмечают  этническую общность  и единство происхождения  припамирских народностей  и таджиков других регионов Таджикистана. Н. А. Кисляков подчеркивает этническую общность и единство происхождения   припамирских народностей и таджиков Каратегина, Дарваза  и Гиссара, возможно и Куляба , предки которых говорили  в отдельные времена  на общих близкородственных наречиях и языках. Припамирские народности  и горные  таджики  этих местностей  характеризуются известной культурной общностью. Н. А. Кисляков вслед за И.И. Зарубиным и Н.И. Вавиловым считает, что на территории Таджикистана  существовали  две древние культурно-исторические  области- «согдийская» (к северу  и западу от Гиссарского хребета) и «тохарская» ( к югу и востоку т от этого хребта). Таджики населяющие территорию к северу и западу от Гиссарского хребта, этнически по видимому связаны  с населениям Согда,  для таджиков  Гиссара Куляба, Каротегина, Дарваза и Припмирских районов  характерна  значительная культурная  общность, которая  в своей основе восходит вероятно, к древним обитателям этого края – «тохарам».

          Следует отметить, что различия в религиозной принадлежности  памирцев  является  одной из главных причин  обособления в этническом развитии  и а также  является одной из основных причин, тормозивших   сближение памирцев и населения  других регионов Таджикистана. «Этнораздилительная» роль религии  особенно значительна  в  мусульманских странах. Религиозные  различия  имели в  быту  и в социальных отношениях  большее значение, чем этнические».

          Именно данный фактор  сегодня используется  некоторым «теоретикам» разделят памирцы в отдельную нацию в отдельности от таджикской  нации. Кроме  того слабое развитие  самосознание  и национального мышления  негативно влияет на консолидацию этнических групп в  единую нацию.

          Известный  исследователь  этнографии и этнических процессов в ГБАО Л. Ф. Моногарова  справедливо отмечает: «Таким образом, припамирские народности, сохраняющие  свои родные  памирские  языки, этнографические особенности семейного быта, некоторые элементы материальной и духовной культуры с национальном самосознанием как памирских таджиков, на данном  этапе  их этнического развития представляют собой этнографические  группы таджиков, возможно консолидирующиеся в одну  этнографическую группу  таджиков – памирских  таджиков»

Назри Офаридаев, доктор филологических наук, профессор, главный научный сотрудник Института гуманитарных наук имени академика Б.Искандарова НАНТ

ПАЁМ - ҲИДОЯТГАРИ МО ҶАВОНОН БА СӮИ ФАРДОИ СОЗАНДАГИЮ БУНЁДКОРӢ

ХОЛИҚОВ ШОДОБ ХӮҶАМҚУЛОВИЧ, докторанти (PhD) Институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Б.Искандарови АМИТ 

Ҷавонон – идомадиҳандаи таъриху фарҳанги қадимаи ватани худ, сарчашмаи ташаббусҳои бузург, манбаи ғояҳои нав, эҷодкори тақдири имрӯзу ояндаи Тоҷикистони соҳибистиқлол мебошанд.

                                                                 Эмомалӣ Раҳмон

Боиси ифтихор ва сарфарозист, ки ҷавонони саодатманди кишвари азизамон бо шукргузорӣ ва ифтихори ватандорӣ аз чунин фазои ободу озод ва пуштибонӣ аз сиёсати хирадмандонаи Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар роҳи ҳифзи арзишҳои миллӣ, таъриху фарҳанг, забон ва муаррифии Тоҷикистони азизамон дар арсаи байналмилалӣ талош варзида истодаанд. “Ҷавонон – идомадиҳандаи мероси бузургон ва созандагони Ватан” мебошанд. Барои ҷавонон беҳтарин шароит барои таҳсил ва зиндагии осуда муҳайё буда, кӯшиш ба харҷ медиҳанд, ки ба ин ҳама дастгириву ғамхориҳои Ҳукумати мамлакат сазовор гашта, баҳри гул - гулшукуфоии кишвари азизамон Тоҷикистони биҳиштосо саҳм гузоранд. Дар Паёми солонаи худ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олӣ аз нақши ҷавонон, нақши бузургу назаррасашон дар муаррифии кишвари соҳибистиқлоламон ва дастгирии онҳо сухан гуфта, Тоҷикистонро кишвари ҷавонон номиданд. Ҳамчунин, Пешвои ҷавонпарвари миллат дар Паём изҳор доштанд, ки: “Мо имсол «Барномаи миллии рушди иҷтимоии ҷавонон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2022 – 2026» ва «Барномаи давлатии тарбияи ватандӯстӣ ва таҳкими ҳувияти миллии ҷавонони Тоҷикистон барои солҳои 2023 – 2027»-ро қабул намудем.” Воқеан, ҳам қабули ин ду барномаи муҳим саривақтӣ буда, чун дигар иқдомоти наҷибу беназири Сарвари давлат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои дастгирӣ ва дар руҳияи ватанпарастиву меҳандӯстӣ ва худшиносию худогоҳи тарбия намудани ин қишри ояндасози миллат нақши бузург мегузорад.

Лозим ба ёдоварист, ки аз рӯзҳои аввали соҳибистиқлолӣ то имрӯз ҷавонони тоҷик ҳамчун қишри муҳиму тақдирсози ҷомеа, зери таваҷҷуҳи махсуси Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қарор доранд.

Тули 31-соли соҳибистиқлолӣ ҷавонон чун қишри ояндасози ҷомеа аз ҷониби Ҳукумати мамлакат эътироф гардида, барои дастгирии ин насли ташаббускору ояндасоз даҳҳо ибтикороту корҳои беназир ба анҷом расиданд.

 Президенти мамлакат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар як Паёми шодбошии худ ба муносибати Рӯзи ҷавонон изҳор доштанд, ки: “Ҷавонони кишвар низ бо истифода аз шароити барои онҳо фароҳамовардаи давлат ва Ҳукумати мамлакат вазифаҳои худро бо масъулияти баланд дар назди ҷомеа иҷро менамоянд ва ҳамчун насли ташаббускору ояндасоз дар саросари мамлакат ба корҳои бунёдгаронаву созанда машғул мебошанд. Сарвари давлат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паём зикр кардаанд, ки: “Мо бо ҷавонони кишвари худ ифтихор дорем, зеро онҳо дар рушди давлат ва ободии Ватан фаъолона саҳм мегузоранд, марзу буми сарзамини аҷдодиро ҳимоя мекунанд, ватандӯсту ватанпараст, бонангу номусанд ва ба халқу давлати Тоҷикистон содиқ мебошанд.”  Ҷавонони ҳар кишвар сармоя ва муҳимтарин нерӯи он миллат ба ҳисоб мераванд, ки агар ин нерӯ ба хубӣ парвариш дода шавад, оянда метавонад ҳосил ва натиҷаи хубе барои он миллат ва кишвар бошад.
   Дар Паёми имсолаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон чунин нуқтаро таъкид намуданд, ки «Татбиқи босамари сиёсати давлатии ҷавонон аз рӯзҳои нахустини соҳибистиқлолӣ дар меҳвари фаъолияти Ҳукумати Тоҷикистон қарор дорад. Ҳукумати Тоҷикистон ташаббусу пешниҳодҳои созандаи ҷавононро ҳамеша дастгирӣ намуда, барои амалӣ гардидани онҳо имконият фароҳам меорад. Тоҷикистонро давлати ҷавонон ном бурдани Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ифодагари он аст, ки он кас ба қувваю иродаи ҷавонони кишвар итминони комил доранд ва хоҳони он ҳастанд, ки насли наврасу ҷавони кишвар ин рисолати худро сарбаландона иҷро намуда, аз пайи омӯзишу тадқиқ бошанд. Зеро қабули Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи сиёсати давлатии ҷавонон» ифодагари мақом ва таваҷҷуҳи хосаи роҳбарият ба ин табақаи ҷомеа аст. Пас аз қабул шудани ин санад яке аз самтҳои муҳим ва афзалиятноки сиёсати иҷтимоии Тоҷикистон сиёсати давлатии ҷавонон ташаккул ёфт ва тарбия намудани инсони комил дар руҳияи ватандӯстиву ватанпарварӣ, садоқату орият, бофарҳангиву маданиятнокӣ оғоз гардад. Боиси хушнуди ва сарфарозтст, ки маҳз бо дастгирии бевоситаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон имрӯз ҷавонони кишвар дар муҳити сулҳу субот, ваҳдату ягонагӣ, дар ҷомеаи демокративу ҳуқуқбунёд ба камол расида, дар рушду нумуди ватани азизамон – Тоҷикистон саҳми ҳаррӯзаи худро мегузоранд. Имрӯзҳо ҷавонон дар ҳама соҳаҳои гуногуни хоҷагии халқ кору фаъолият бурда, 70 фоизи аҳолии кишвари офтобии моро ташкил медиҳанд ва ҳамчун муҳаррики асосии ҳаракатдиҳандаи ҷамъият маҳсуб меёбанд. Яке аз масъалаҳое, ки боиси нигаронии ҷомеаи кишвар гаштааст, коста шудани маърифату худогоҳии ҷавонон оид ба пос доштани таъриху фарҳанг, арзишҳои ахлоқӣ ва маънавии миллӣ, ноогоҳӣ ва сатҳи пасти маърифати ҷавонон мебошад, ки ин боиси гаравидани онҳо ба гурӯҳҳои иртиҷоӣ, зиёд гаштани майли наврасону ҷавонон ба арзишҳои бегона мегардад. Имрӯз мо дар тамоми соҳаҳои фаъолияти халқ ҷавонони саодатмандро мебинем, ки бо шукургузорӣ аз фазои тинҷу амни кишвар кору фаъолият намуда, саҳми худро дар пешрафти ватани азизамон мегузорад. Дар рӯҳияи ҳисси баланди миллӣ, садоқат ба давлату миллат, таҳамулгароӣ, ватандӯстиву хештаншиносӣ ва пос доштани арзишҳои миллӣ тарбия намудани ҷавонон вазифаи муҳимтарини ҳамаи сохтору мақомот ва аҳли ҷомеа мебошад. Ин бовариву эътимоди бузурги Пешвои миллат мо, ҷавононро вазифадор месозад, ки бо масъулияти баланд барои давлати хеш содиқонаву самимона хизмат намоем. Аз ин рӯ, ҳар як ҷавони худшиносу ватандӯсти тоҷик ҳар сатри суханронии Сарвари давлатро шиори рӯзмарраи хеш интихоб карда, бо омӯхтани донишҳои муосир, забонҳои хориҷӣ ва иштироки фаъола дар ҳаёти рӯзмарраи кишвар саҳми босазои хешро дар рушди Тоҷикистони соҳибистиқлоламон гузорад. Бинобар ин, мо, ҷавонон бояд ба ин эътимоди бузурги Пешвои муаззами миллат сазовор буда, инро ҳаргиз фаромӯш накунем, ки барои устувории сутунҳои барҷастаи Истиқлоли давлатӣ, бунёди давлати пуриқтидори демократӣ ва пос доштани арзишҳои миллии ниёгонамон масъулияти бузургеро бар зимма дорем. Аз ин хотир, бояд барои сазовор будан ба ин ҳама бовариву дастгириҳои беназири Ҳукумати кишвар содиқонаву самимона хизмат карда, муаррифгари Тоҷикистони азизамон дар арсаи байналмиллалӣ бошем. Мо ҷавонон ба Пешвои миллат ваъда медиҳем, ки ҳар зарра хок, ҳар қатра об ва ҳар санги онро муқаддас дошта, барои баланд бардоштани номаш содиқона хизмат менамоем.

ДИПЛОМАТИЯИ ОБ ВА ТАШАББУСҲОИ ПЕШВОИ МИЛЛАТ МУҲТАРАМ ЭМОМАЛӢ РАҲМОН

“Тоҷикистон, ки бо сабаби мавҷеи ҷуғрофии худ дар меҳвари манифиатҳои геополитикии неруҳои муқтадири олам қарор гирифтааст, дар шароити мавҷуда ва дар ояндаи наздик ният дорад сиёсати ҳадафмандонаро пеш бурда, минбаъд низ стратегияи ҳамкориҳои бисёрҷонибаро думбол намояд”

                                  Эмомалӣ Раҳмон

Бо пешрафти илму техналогия, рушди соҳаҳои иқтисодиву иҷтимоӣ сол то сол дар ҷаҳон ру ба беҳбудӣ мениҳад. Таҳия ва татбиқи лоиҳаҳои ҷадид, ки ба самти рушд равона мегарданд ва дар ин замина истеҳсолу гардиши молу маҳсулоти гуногун, азхудкунии донишҳои наву замонавӣ, омӯзиши босуръати ҳаёт дар коинот ва дигар самтҳои пешрафт ба беҳтар гардидани зиндагӣ дар сайёра мегардад. Вале дар баробар ин олимону коршиносони ҷаҳон паёмадҳои номусоиде, ки барои ҳаёти инсон хатари ҷиддӣ эҷод хоҳанд намуд ва он ба нестшавии инсон дар руйи замин оварда мерасонанд, ҳушдор додаанд. Ин ҳам бошад аз меёр зиёд истифода бурдани захираҳои табии ё худ “омили инсонӣ” мебошад. Бо таъғирёбии иқлим ва дигар омилҳои таъсиррасони манфие, ки одамони сайёра ба таври динамикӣ ба сайёра расонида истодаанд, солш то сол захираҳи обӣ дар ҷаҳон кам гардида ба проблемаи глобалии ҷаҳонии норасоии об оварда мерасонад.

Феълан мушкилоти инсоният дар ҷаҳон аз норасоии оби ошомиданӣ ба назар расида, тибқи маълумоти олимону коршиносон зиёда аз 3 миллиард сокинони сайёра аз норасоии оби тоза танқисӣ кашида, ин нишондод то соли 2025 ба 4 миллиард одам дар курраи замин мерасад. Мушкилоти норасоӣ ва тақсимоти нодурусти оби сайёраро тамоми кишварҳои ҷаҳон эҳсос менамоянд ва барои ҳалли он чораҳои заруриро роҳандозӣ менамоянд. Дар ин самт ҷониби Тоҷикистон бештар таваҷҷуҳ зоҳир намуда, аҳли башарро ба самаранок ва ҳифзи обу пиряхҳо даъват намуд. Ин аст, ки ҳанӯз аз оғози асри XXI вобаста ба масъалаи об дар сатҳи байналмиллалӣ Пешвои тоҷикони ҷаҳон, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ташаббуси саривақтиву инсондӯстона намуда, эълон кардани оби тозаву ҳамкорӣ дар соҳаи об, об барои рушди устувору ҳифзи пиряхҳоро ба ҷаҳониён бо далелҳои раднопазир ва таҳлилҳои олимона пешниҳод намуда, иқдомоти Роҳбарияти олии мамлакатамон аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ пазируфта шудаанд. Ташаббусҳои ҷаҳонии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар асоси далел ва мушоҳидаҳову таҳқиқоти амиқи илмӣ аз минбари баланди созмони бонуфузи ҷаҳонӣ -  Созмони Милали Муттаҳид садо дода, дар доираи ин пешниҳодҳо дар 20 соли охир 8 катънома қабул гардидаанд, ки ба пешгирӣ намудани мушкилоти норасоии оби тоза нигаронида шудаанд. Хушбахтона бо ин иқдоми созанда Тоҷикистон дар сатҳи байналмиллалӣ ҳамчун кишвари ташаббускор дар ҳалли масъалаҳои обу иқлим пазируфта шуд.

Қобили зикр аст, ки дар асоси Консепсияи сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон, кишвари мо чун кишвари дорои захираҳои фаровони об, ҷонибдори истифодаи одилона ва оқилонаи захираҳои обӣ тавассути ҳамкориҳои байналмиллалӣ ва минтақавӣ мебошад ва татбиқи дипломатияи ҳамкорӣ дар соҳаи обро ягона василаи ҳалли мушкилот дар ин самт мебинад. Дар ин замина Ҷумҳурии Тоҷикистон истифодаи захираҳои бузурги обиро бо назардошти манфиатҳои муштараки минтақавӣ ва дар асоси пояи накуҳамсоягӣ, эҳтиром ба манфиатҳои мутақобила ва дар доираи муколама ва ҳамкорӣ дар соҳаи об ба роҳ монда, ҳамчун кишвари болооб ва минтақаи ташаккулёбандаи об ба ҳеҷ ваҷҳ барои таъмини кишварҳои поёноб бо оби ошомиданиву полезӣ монеа эҷод нахоҳад кард. Ҳамин тариқ ҷониби Тоҷикистон пайваста ҷиҳати тақвият додани ҳамкорӣ ва дипломатияи об бо кишварҳои ҷаҳон ва ҳифзи обу пиряхҳо ташаббусҳои бузургро роҳандозӣ намуда, эълон гардидани “Соли 2003, соли байналмиллалии Оби тоза”, Даҳсолаи байналмиллалии амал “Об барои ҳаёт солҳои 2005-2015”, “Ҳамкориҳо дар соҳаи об 2013”, “Даҳсолаи байналмиллалии амал “Об барои рушди устувор 2018-2028”” ва Эълон намудани соли 2025 “Соли байналмиллалии пиряхҳо” дар ин самт мисол шуда метавонанд. Мақсад аз ин ташаббусҳои созандаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон вобаста ба об ин пеш аз ҳама бақои инсон дар руйи замин ва ҳифзи солимии мавҷудоти зинда маҳсуб меёбад. Дар ин замина ҷиҳати рушди устувори тамоми соҳаҳо, ки бе ҳамкорӣ ва дипломатияи об ғайриимкон аст ба таври назаррас бояд тақвият дода шавад. Зеро яке аз афзалиятҳои сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ин таъмини нақши созанда дар масъалаи марбут ба об дар минтақа ва сатҳи байналмиллалӣ мебошад, ки ҳам ба манфиати миллӣ ва ҳам байналмиллалӣ созгор бошад.

Маҳз Консепсияи сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар баробари дигар принсипҳои асосӣ ва ҳадафу вазифаҳои афзалиятноки сиёсати хориҷии кишвар манфиатҳои миллиро боло гузошта, дипломатия дар соҳаи обро яке аз самтҳои муҳимтарини ҳамкорӣ марбут ба обро ба танзим медарорад.

Бояд тазаккур дод, ки тақсимоти захираҳои обӣ дар байни давлатҳо сол то сол мушкил гардида, дар ин замина муноқишаҳо низ рух дода истодаанд. Дар дигар ҳолатҳо дарёҳову кулҳо ва дигар манбаҳои об, ки дар ҳудуди кишварҳои ҷаҳон воқеъ ҳастанд ва дар тақсимоти об ҳамеша нофаҳмиҳо рух медиҳанд ба боз ҳам бадтар шудани муносибатҳо оварда расонида истодааст. Барои ҳалли масъалаи марбут ба об ва пешгирӣ намудани паёмадҳои нохуш дар байни ҷомеаи ҷаҳонӣ, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон соли 2012 дар шаҳри Рио-де-Женейраи давлати Бразилия дар чорабинии муштараки ЮНЕСКО оид ба самаранок истифода бурдани захираҳои обӣ, суханронӣ намуда, пешниҳод доштанд, ки “Соли 2013 – ҳамчун соли дипломатияи об” эълон карда шавад. Маҳз ҳамин ташаббус ва пешниҳоди Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ба инобат гирифта, Маҷмаи умумии СММ 20 декабри соли 2010 соли 2013-ро “Соли байналмиллалии ҳамкориҳо дар соҳаи об” эълон кард, ки он аз ҷониби 190 кишвари дунё дастгирӣ ёфт.

Албатта ташаббус ва пешниҳодоти Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон вобаста ба масъалаҳои обу иқлим дар асоси таҳқиқоти бисёрсола ва омӯзишу пажуҳиши илмӣ рӯи кор омада, он барои ҳифзи ҳаёти инсон нақши бориз доранд. Ҳамзамон Пешвои миллат ташаббуси панҷуми худро, дар бораи эълон намудани соли 2025 “Соли байналмиллалии ҳифзи пиряхҳо” пешниҳод намуда, он 14 декабри соли 2022 аз ҷониби Маҷмаи Умумии СММ қабул гардид ва дар ин доира ҳамасола аз соли 2025 сар карда дар миқёси олам 21 март ҳамчун “Рӯзи байналмиллалии ҳифзи пиряхҳо” таҷлил мегардад.

Тибқи маълумот ва ҳисоби олимону коршиносон пиряхҳо 1,86 % маҷмуи обҳои замин ва ҳамзамон обҳо дар гидросфера асосан дар шакли сахтӣ (пиряхҳо ва барф) 2% - ро ташкил медиҳанд. Аз ин бармеояд, ки пиряхҳо 90 дар сади оби тозаи сайёраро ташкил медиҳанд. Маҳз ҳамин ҳолати ногувори таъғирёбии иқлимро ба инобат гирифта, Президенти кишварамон тамоми кушишу ғайрати хешро баҳри ҳалли мушкилоти минтақа ва ҷаҳон марбут ба обро сафарбар намуд. Муҳимияти масъаларо ба назар гирифта, аз минбари баланди СММ ҷомеаи ҷаҳониро бори дигар ҳушдор дод, ки раванди обшавии босуръати пиряхҳо ва беаҳмияти зоҳир намудан нисбат ба ин проблема метавонад дар оянда даҳшатбор барои инсоният гардад. Ин аст, ки таҳқиқоти пурраи пиряхҳо ва истифодаи самараноки оби онҳо аз ҷониби мутахассисони байналмиллалӣ бояду шояд амалӣ карда шавад.

Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷиҳати ҳалли масъалаҳои вобаста ба об чандин ҳуҷҷатҳои меъёриву ҳуқуқӣ аз қабили Кодекси оби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи таъмини оби ошомиданӣ ва рафъи обҳои партов”, стратегияҳо ва барномаҳои давлативу соҳавиро таҳия ва қабул намуда, амалишавии лоҳияҳои ҷадидро бо назардошти беҳтар намудани таъминоти аҳолӣ бо оби ошомиданӣ, барқарорсозии иншооти обрасонӣ ва истеҳсоли “энергияи сабз”-ро бо ҷалби коршиносони маҳаллӣ ва байналмиллалӣ ва ҳарҷи маблағҳои бюҷетиву сармояи хориҷӣ ба роҳ монда дар ин раванд заминаи мусоид барои ҳамкорӣ ё дипломатияи обро бо кишварҳои ҷаҳон гузошт.

Дар Паёми навбатии худ ба Маҷлиси Миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон (23.12.2022) бори дигар аз ташаббуси Тоҷикистон дар масъалаи марбут ба об, бахусус эълон кардани соли 2025 “Соли байналмиллалии пиряхҳо” ёдовар шуда, таъкид намудаанд, ки мутобиқи ин қатънома дар чаҳорчӯби Созмони Милали Муттаҳид Фонди мақсадноки байналмиллалӣ оид ба масъалаҳои ҳифзи пиряхҳо таъсис ёфта, вобаста ба ин мавзуъ соли 2025 дар пойтахти кишварамон шаҳри Душанбе конфронси сатҳи баланди СММ баргузор мегардад. Ин ташаббуси муҳиму таърихӣ дар доираи ҳамкориҳо ва дипломатияи об метавонад ба рушди устувори тамоми соҳаҳо такони ҷиддӣ бахшад ва аз ҳама муҳим барои нигоҳ доштани ҳаёт дар руйи замин мусоидат менамояд.

НАЗИРА АМИРБЕКЗОДА - муовини сардори раёсати корҳои тарбиявии Академияи идоракунии давлатии назди Президенти ҶТ, узви Иттифоқи журналистони Тоҷикистон