ниёзбеков давлат – мудири шуъбаи таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии

Институти илмҳои гуманитарии  ба номи Б. Искандарови амит

Мероси фарҳангӣ-таърихӣ ҳамчун пояи ҳувияти миллӣ ва сиёсати давлатӣ дар Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

   Дар ҷаҳони муосир, ки бо суръат гирифтани равандҳои ҷаҳонишавӣ ва дигаргуншавиҳои фарҳангӣ тавсиф меёбад, масъалаи ҳифз ва нигоҳдошти мероси фарҳангӣ-таърихӣ аҳамияти стратегӣ касб мекунад. Дар Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон бахши «Дар бораи мероси фарҳангӣ-таърихӣ» ҷойгоҳи хос дорад, зеро дар он фарҳанг на ҳамчун соҳаи дуюмдараҷаи ҳаёти ҷамъиятӣ, балки ҳамчун пояи худшиносии миллӣ, устувории маънавӣ ва пайдарҳамии таърихии давлат баррасӣ мегардад.

   Президенти кишвар таъкид менамояд, ки бедорсозии хотираи таърихӣ омили калидии таҳкими эҳсоси миллӣ дар миёни шаҳрвандон, бахусус ҷавонон мебошад, зеро ояндаи миллат ва давлатдорӣ аз онҳо вобаста аст. Бо ин роҳ, мероси фарҳангӣ-таърихӣ ба зумраи самтҳои афзалиятноки сиёсати давлатӣ ворид мегардад.

   Яке аз андешаҳои марказии матни таҳлилшаванда робитаи ногусастании хотираи таърихӣ бо тарбияи насли наврас мебошад. Президент таваҷҷуҳро ба он равона месозад, ки маҳз ҷавонон ба дарки амиқи решаҳои фарҳангӣ, анъанаҳо ва арзишҳои халқи худ ниёз доранд. Хотираи таърихӣ дар ин замина на танҳо дониши гузашта, балки роҳнамои ахлоқӣ ва манбаи ватандӯстӣ маҳсуб меёбад.

   Чораҳои давлатӣ дар самти рушди зерсохтори фарҳангӣ, аз ҷумла сохтмон ва навсозии садҳо иншооти фарҳангӣ дар даҳ соли охир, аз татбиқи амалии ин ғоя гувоҳӣ медиҳанд. Фарҳанг дар Паём ҳамчун муҳити зиндаи ташаккули шахсият, завқи бадеӣ ва масъулияти шаҳрвандӣ муаррифӣ мешавад.

   Дар Паём ба натиҷаҳои мушаххаси сиёсати давлатӣ дар соҳаи фарҳанг таваҷҷуҳи ҷиддӣ зоҳир шудааст. Ба истифода додани 150 иншооти фарҳангӣ ва таъмиру азнавсозии 350 муассисаи дигар хусусияти низоммандии равиши давлатро дар рушди фарҳанг таъкид менамояд. Аҳамияти рамзии махсус сохтмони Театри миллии Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе мебошад, ки ба 35-солагии Истиқлоли давлатӣ бахшида шудааст ва пайванди фарҳангро бо марҳилаҳои таърихии давлатдорӣ нишон медиҳад.

   Паҳн гардидани осори бунёдӣ — китоби «Тоҷикон»-и академик Бобоҷон Ғафуров ва достони безаволи «Шоҳнома»-и Абулқосими Фирдавсӣ ба таври ройгон маънои амиқ дорад, зеро ин асарҳо рамзи хотираи миллӣ, худшиносии таърихӣ ва ваҳдати маънавии мардум мебошанд.

   Баёни муҳими Президент он аст, ки мероси таърихӣ ва фарҳангӣ «шиносномаи халқи бостонии тоҷик» мебошад. Дар ин ибора фаҳмиши фарҳанг ҳамчун рамзи ҳувият ва нишондиҳандаи қадимият, асолат ва саҳми миллат дар тамаддуни ҷаҳонӣ ҷамъбаст мегардад.

   Ҳамзамон дар Паём масъалаҳои мушкил низ матраҳ мешаванд, аз ҷумла набудани қонуни махсус дар соҳаи бостоншиносӣ, дар ҳоле ки қисми зиёди мероси фарҳангии кишварро ёдгориҳои бостонӣ ташкил медиҳанд. Ин ҳолат зарурати тақвияти минбаъдаи заминаҳои ниҳодии ҳифзи арзишҳои таърихӣ-фарҳангӣ ва масъулияти давлатро дар нигоҳдории онҳо таъкид менамояд.

   Мавзӯи эътирофи байналмилалии мероси фарҳангии Тоҷикистон дар матни Паём ҷойгоҳи махсус дорад. Ба Феҳристи ҷаҳонии ЮНЕСКО ворид гардидани ёдгориҳои бостонии Хуттали қадим ҳамчун дастоварди муҳим ва далели арзиши баланди фарҳангии мероси таърихии кишвар арзёбӣ мегардад.

   Эътирофи шаҳри Панҷакент ҳамчун шаҳри ҷаҳонии ҳунармандӣ ва ҷашнгирии солгарди Робияи Балхӣ саҳми халқи тоҷикро дар фарҳанг ва таърихи маънавии инсоният нишон медиҳад. Дар ин замина мероси фарҳангӣ ба унвони абзори муҳими муколамаи байналмилалӣ ва фарҳангшиносии дипломатӣ баррасӣ мешавад.

   Инчунин ба шахсияти Борбади Марвазӣ, ки яке аз поягузорони фарҳанги касбии мусиқӣ эътироф шудааст, таваҷҷуҳи хос зоҳир мегардад. Пешниҳоди ворид намудани номи ӯ ба феҳристи чеҳраҳои барҷастаи фарҳангии ЮНЕСКО талоши давлатро барои муаррифии сазовори саҳми тамаддуни тоҷик дар рушди фарҳанги ҷаҳонӣ нишон медиҳад.

   Дар Паём ғояи пайдарҳамии тамаддуни ориёӣ ва арзишҳои инсонгароёнаи он ба таври равшан ифода ёфтааст. Ёдоварӣ аз усулҳои бостонии «андешаи нек, гуфтори нек ва кирдори нек» пояи ахлоқии мероси фарҳангиро таъкид менамояд, ки он на танҳо мероси таърихӣ, балки роҳнамои маънавии ҷомеаи муосир маҳсуб меёбад.

   Идҳои миллӣ — Наврӯз, Меҳргон, Сада ва Тиргон — ҳамчун таҷассумгари ғояҳои инсонгароёна, эҳтиром ба табиат, меҳнат ва суннатҳои давлатдорӣ муаррифӣ мешаванд. Моҳияти онҳо аз доираи расму ойинҳо берун рафта, рӯҳу ҷавҳари маънавии халқи тоҷикро шакл медиҳанд.

   Яке аз унсурҳои муҳими Паём пешниҳодҳои стратегӣ оид ба таъсиси Маркази тамаддуни ориёӣ ва Маркази байналмилалии Наврӯз дар шаҳри Душанбе мебошад. Ин тарҳҳо рамзи талоши ниҳодисозии хотираи фарҳангӣ, мутобиқсозии он ба талаботи замони муосир ва таъмини интиқоли он ба наслҳои оянда мебошанд.Ҷалби муассисаҳои илмӣ ва лоиҳавӣ ба таҳияи консепсияи ин марказҳо аз равиши ҳамгироёна шаҳодат медиҳад, ки ба пайвастани анъанаҳои таърихӣ, мероси меъморӣ ва қарорҳои муосири шаҳрсозӣ асос меёбад.

   Таҳлили бахши «Дар бораи мероси фарҳангӣ-таърихӣ»-и Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон имкон медиҳад, ки чунин хулосаҳо бароварда шаванд:

   Аввалан, мероси фарҳангӣ-таърихӣ ҳамчун омили калидии ҳувияти миллӣ ва устувории маънавии ҷомеа баррасӣ мегардад.

   Дуюм, сиёсати давлатӣ дар соҳаи фарҳанг хусусияти низомманд ва ҳадафманд дошта, ҳам ҳифзи мерос ва ҳам воридсозии фаъоли онро ба муҳити таълимӣ ва иҷтимоӣ фаро мегирад.

   Сеюм, мероси фарҳангӣ ҳамчун абзори эътирофи байналмилалӣ ва муколамаи фарҳангӣ арзёбӣ шуда, мавқеи Тоҷикистонро дар ҷомеаи ҷаҳонӣ таҳким мебахшад.

   Чорум, ба масъулияти насли имрӯз дар ҳифз ва интиқоли арзишҳои маънавӣ ба наслҳои оянда таваҷҷуҳи махсус зоҳир мегардад.

   Бо ин тартиб, Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон як консепсияи мукаммал ва амиқан андешидашудаи мероси фарҳангӣ-таърихиро ҳамчун пояи рушди миллӣ, ваҳдати маънавӣ ва пайдарҳамии таърихии халқи тоҷик ташаккул медиҳад. Татбиқи иқдомҳои дар Паём зикршуда далели равшани қадимияти фарҳанги тоҷикон ва саҳми арзишманди онҳо дар тамаддуни ҷаҳонӣ мебошад.