ТАЪРИХ ГУВОҲ АСТ

Таърих гувоҳ аст, ки ҳеҷ гоҳ халқи тоҷик ба сарзамини бегона дастдарозӣ накардааст. Баръакс дар таърих ҳодисаҳои зиёде рух дода буданд, ки сарзамини тоҷикон аз тарафи аҷнабиён тассарруф гардид ва мутаассифона тоҷикон бисёр сарзаминҳои таърихии худро аз даст доданд. Ва мо бояд хамагон аз як тараф аз таърих сабақ бигирем ва нагузорем, ки боз як порчаи дигари сарзамини тоҷик аз даст равад. Вале аз тарафи дигар дар ҳар давру замон ҳар як ҷангу муноқиша сабаб, баҳона ва натиҷаҳои худро дорад. Агар ба авзоъи сиёсии ҷаҳони имрӯза назар андозем кишварҳои абарқудрат барои манфиатҳои геополитикии худ шуда ҷаҳонро ноором месозанд ва бозии калони шоҳмоти худро «Большая шахматная игра», ки сад сол муқаддам оғоз намуданд идома дода истодаанд.

Ба ҳамагон маълум аст, ки зиёда аз сад сол аст, ки кишварҳои абарқудрат аз ҷумла Иёлоти Муттаҳидаи Амрико дар ҳудуди Аврупо ва Осиё ҷангҳою нооромиҳо барангехта истодааст.  Аз ин хотир кишварҳои Аврупо ва Осиё бояд аз таърих сабақ гиранд ва доимо дар ҳамдигарфаҳмию  фазои сулҳу салоҳ умр ба сар баранд. 

Таърих гувоҳ аст  то замоне, ки Иттиҳоди Шӯравӣ барқарор буд дар бисёр мавридҳо сади роҳи ИМА гашт,  гарчанде ки худаш дар масъалаи тақсимоти марзии ҳудудии собиқ ҷумҳуриҳои СССР ба хатогиҳои калон роҳ дод ва алҳол муноқишаҳои сарҳадӣ ҳали худро наёфта истодаанд. Баъди пошхӯрии  Иттиҳоди Шӯравӣ ва алҳол баъзе кишварҳои хориҷ ният доранд, ки дар собиқ «ҷумҳуриҳои Иттиҳоди Шӯравӣ» доимо нооромиҳо бошад то ки онҳо таъсиру нуфузи худро дар ин кишварҳо барқарор намоянд.

Аз ин хотир ин ҷангҳои таҳмилӣ аз тарафи кишварҳои хориҷӣ ташкил шуда истодаанд. Бинобар ин мо бояд зиракии сиёсии худро аз даст надиҳем ва бо кишварҳои ҳамсояи худ ҳамеша дар фазои сулҳу амонӣ, ҳамдигарфаҳмӣ ҳаёт ба сар барем.

Таърих гувоҳ аст, ки тамоми ҷангҳою нооромиҳо оқибат бо музокироту гуфтушинидҳо анҷом меёбанд. Бинобар ин роҳи ҳалли муноқишаҳои сарҳадии Тоҷикистону Қирғизистонро мо фақат дар музокирот, дар гуфтушунидҳои пай дар пай мебинем.  

Мо сиёсатмадор нестем ва қудрати аниқу амиқ таҳлилу таҳқиқи авзоъи сиёсӣ надорем. Мо як кормандони оддием ва фақат хоҳони он ҳастем, ки ҳамеша дар фазои сулҳу субот, ҳамдигарфаҳмӣ ҳаёт ба сар барем ва хотирҷамъона кору фаъолият кунем. Хуллас, мо толиби сулҳем!

  А. Шоинбеков  Мудири шуъбаи таърих ва мардумшиносии Институти илмҳои гуманитарии ба номи Б. И. Искандарови АМИТ.

Чанд андешае оиди қазияи байнисарҳадӣ

Боз бори дигар масъалаи низои сарҳадии байни Тоҷикистону Қирғистон аҳли ҷомеаи Тоҷикистонро ба ташвиш овард. Чаро қазияе, ки соли гузашта бо роҳи гуфтушуниди байнидавлатӣ ҳал гардида буд ва бандҳои ин гуфтушунидро тарафайн қобили қабул донистанду иҷро намуданд, боз бори дигар авҷ гирифт? Дар замоне, ки ҳар ду давлат соҳиби ҳудуди васеянду эҳтиёҷ ба он марзе, ки сабабгори нифоқу нотинҷии чанд соли охир гаштааст, дар чист? Имрӯз дар як марҳилаи хеле ҳассоси сиёсиву иқтисодӣ, ки тамоми дунёро фарогир аст, нашояд ба сар задани як нуқтаи ноороми дигар дар Осиё роҳ дод.

Талафоти тарафайн метавонад сабабгори хушунату нооромиҳои нав гардад ва имрӯз яке аз сабабҳои ин хушунату ҳисси бадбинии байни ду халқ метавонад шабакаи интернет гардад. Зеро дар он аз ҷониби истифодабарандагони қирғиз наворҳои зиёде ҷо дода мешаванд, ки ҳамаашон таҳлили яктарафа доранд. Чаро дар чунин маврид аз ҷониби ягон сиёсатшиноси тоҷик дар хусуси сабабу муҳтавои муноқишаи мазкур як маводи таърихан ва далелан асоснок дар шабакаи интернет пахш карда намешавад? Албатта дар саҳифаҳои ВАО-и Тоҷикистон бо забони тоҷикӣ маводи зиёде дар ин хусус пайдо кардан мумкин аст, вале хуб мебуд, агар сиёсатшиносони тоҷик ин масъаларо дар сатҳи сиёсӣ, иҷтимоӣ, таърихӣ ва илмӣ таҳлил намуда, дар шабакаи интернет бо забони русӣ баррасӣ менамуданд, то ки истифодабарандагони васеи шабака маълумоти саҳеҳ дошта бошанд ва ҷомеаи ҷаҳонӣ моро ҳамчун як миллати тасарруфгару ҷангхоҳ напазирад.

Мутмаинам, ки чи қадар маводе, ки аз ҷониби сиёсатшиносони тоҷик ва шахсони бевосита бо ҷараёни ин муноқиша сару кор доштаи кишварамон бо далелу асноди амиқ пахш гардад, ҳамон қадар сабабу решаи асосии ин муноқиша зудтар аён мегардад.

Барои мо бадахшониён ин муноқиша чандкарата сангинтар аст, зеро асрҳо боз бо қирғизон дар як сарзамин ҳаёт ба сар мебарем ва хушбахтона то имрӯз чунин ҳодисаҳо байни тоҷикону қирғизони Бадахшон сар назадаанд. Умедворем, ки ёриву дӯстии мардуми тоҷику қирғиз дар сарзамини Бадахшон боз садсолаҳои дигар низ идома хоҳад дошт.

Бисёр таассуф мехӯрем, ки солҳои охир бо сар задани ин низоъҳо ҷони даҳҳо кас аз даст дода шуда истодааст, оилаҳо саргардон, иншоотҳои хусусиву давлатӣ вайрону валангор ва аз ҳама даҳшатовараш он аст, ки ҳамаи ин боиси баланд гаштани ҳисси бадбиниву тоқатнопазирии ду миллати ҳамҷавору ҳамсоя мегардад, ки барои аз байн бурдани он вақту замони тӯлоние лозим мегардад.

Он чанд нуқтае, ки чун шаҳрванди Тоҷикистон барои ҳалли ин қазия мувофиқи маълумоту далелҳои дастрасдошта метавонем пешниҳод намуд:

• имрӯз замоне расидааст, ки марзи 970 километраи байни Тоҷикистону Қирғизистон, ки бештари он аниқ муайяну нишонагузорӣ нашудааст, дар чорчӯбаи қонуни давлати Тоҷикистон ва талаботи меъёрҳои ҳуқуқии байналмиллалӣ муайян ва нишонагузорӣ гардида, дидбонгоҳҳои мустаҳками сарҳадӣ гузошта шаванд, хусусан минтақаҳои мисли ҷамоатҳои Хистеварзи ноҳияи Бобоҷон Ғафуров, ки аҳолиашон 62 000 одамро ташкил медиҳаду бо ноҳияи Лайлаки вилояти Бодканди Қирғизистон, зери ҳифозати доимии марзбонон қарор гирад;
• барои мақомотҳои давлатии наздисарҳадии ҳар ду ҳудуд лозим аст, ки бо такя ба ҷомеаи шаҳрвандии худ, ки асоси давлати демократиро ташкил медиҳанд, корҳои профилактикӣ-фаҳмондадиҳиро дар минтақаҳои наздисарҳадӣ анҷом диҳанд;
• пахш намудани маводҳои далелноки таърихиву таҳлилӣ оиди ин ҳодисаҳо - сабабҳо, натиҷаҳо, дурнамои онҳо
• дар ҳолати аниқ муайян гаштану нишонагузорӣ шудани марз дар байни ду давлат нуқтаҳои тиҷоратиро ташкил намуд, ки ба ин восита рафту омад ва интиқоли молу анвол боиси мустаҳкам гаштани алоқаҳои байни аҳолии тарафайн мегардад;
• ташкили чорабиниҳо, идҳо ва маъракаҳои фарҳангии наздисарҳадӣ, низ яке аз воситаи барқарору мазбут сохтани алоқаи байни давлатҳои ҳамҷавор аст. ки чунин таҷриба дар тамоми давлатҳои ҷаҳон амалӣ карда мешаванд ва натиҷаи хуб медиҳад.

Албатта таҳаммулпазирӣ ва сабурӣ хислатҳои беҳтарине ҳастанд, ки дар давоми асрҳо тоҷиконро барои ҷаҳониён муаррифӣ намудаанд, вале на дар вазъияти кунунӣ! Зеро агар ин қазияи тӯлкашида имрӯз ҳалли худро наёбад, пагоҳ ҳамчун як мабдаи нооромии байни кишварҳои мо мегардад, ки ягон нафар тоҷик хоҳиши пайдо шудану реша давондани онро надорад.

Н. Ризвоншоева – ходими илмии ИИГ АМИТ

САҲМИ ШИРИНШОҲ ШОҲТЕМУР ДАР ПОЙДОРИИ ЗАБОНИ ТОҶИКӢ

САҲМИ  ШИРИНШОҲ ШОҲТЕМУР ДАР ПОЙДОРИИ ЗАБОНИ  ТОҶИКӢ

                    Назрӣ Офаридаев 

 «Дар  ин давра (солҳои 20-ми  асри XX),  ба  арсаи  мубориза  барои муайян намудани  сарнавишти  миллату давлати  тоҷикон як қатор фарзандони   баору номуси  Ватанамон, ба   монанди  Садриддин Айнӣ, Чинор Имомов, Абдуқодир  Муҳидинов, Нусратулло Махсум, Шириншоҳ Шоҳтемур ворид  шуданд, ки дар  натиҷаи  кӯшишу талошҳои  онҳо  Тоҷикистон ҳамчун ҷумҳурӣ таъсис ёфт».

                                                                                     Эмомалӣ Раҳмон

           Шириншоҳ  Шоҳтемур  баҳри ҳифзи   арзишҳои   миллӣ замоне кору  пайкор  менамуд, ки як   давраи   печида, давраи набардҳои  табақотӣ  ва миллӣ  маҳсуб   мешуд. Арзишҳои   анъанавии  зиндагонии  маишӣ тадриҷан  ба  дигпргуниҳо  дучор мегардиданд, воҳидҳои  нави маъмурию  миллӣ таъсис  меёфтанд, ҷараёнҳои  мухталифи  сиёсию миллӣ арзи вуҷуд  намуда, муборизаҳо торафт  пуршиддат  мегардиданд. Шириншоҳ Шоҳтемур  дар авзои   пурхилоф   ба  майдони   мубориза   ворид гардида, ба душманони  мардуми тоҷик, ки  фарҳанги  пурғановати  онро  инкор  менамуданд, илман посух мегуфт. Асноди  зиёди  бойгонӣ, маълумотномаҳо, мактубҳои  Шириншоҳ Шоҳтемур  аз он шаҳодат  медиҳанд, ки   ӯ дорои   тафаккур ва  ҷаҳонбинии васеи  сиёсӣ-миллӣ  ва андешаи  жарфи   истиқлолхоҳӣ  будааст. Солҳои 20-уми  асри гузашта дар баробари  дигар масоили  сиёсию фарҳангӣ, тақсимбандии марзӣ, таъсиси Ҷумҳурии мухтор дар ҳайати Ҷумҳурии Шӯравии  Узбекистон, таъсиси Ҷумҳурии  мустақили сотсиалистии  Тоҷикистон  масъалаи  забон низ тезу тунд  гардид. Халқи тоҷик  ҷумҳурии худро  дар иҳотаи  халқҳои  туркзабон  ташкил кард. Қувваҳои  миллатгароӣ  туркӣ, ки  дар   таърих  ба номи пантуркистҳо маълуманд, мавҷудияти  халқи тоҷик  ва  забони  тоҷикиро  инкор мекарданд. Пантуркистҳо  дар ҳизб  низ  нуфузи  зиёде   доштанд ва  ба равнақи  фарҳангу  забони миллии халқи тоҷик  ҳар гунна   монеаҳои  сунъӣ эҷод  менамуданд.

         Шириншоҳ Шоҳтемур дар гузориши худ  ба  И.В. Сталин «Дар бораи   мавқеи  маданӣ-иҷтимоӣ ва иқтисодиёти  тоҷикон дар Ҷумҳурии Ӯзбекистон», аз 5- июни соли 1926, ки худ як  мақолаи  таҳлилӣ аст, масъалаҳои  шинохти  забони тоҷикӣ , ҷорӣ  намудани коргузорӣ ба забони  тоҷикӣ, таъсиси мактабҳои  тоҷикӣ дар минтақаҳои тоҷикнишини Ӯзбекистон, ҳамчун забони   давлатӣ  ба  кор бурдани забони тоҷикӣ, мавқеи  байналмилалии  забони  тоҷикӣ, ба халқиятҳои  эронӣ   мансуб будани тоҷикон ва соири  масоилро  матраҳ намуда, диққати  ҳизби коммунистиро  ба ҳалли оҷили онҳо ҷалб менамояд. Дар ибтидои  солҳои  бистум  қувваҳои  муайяни  пантуркистӣ таҳти  мафҳуми  «тоҷикон» танҳо мардуми Кӯҳистони  Бадахшон (Помири Ғарбӣ)-ро дар  назар  доштанд, тоҷикони   манотиқи  дигар  ва ҳатто сокинони  шаҳрҳои  бонуфузи  тоҷикнишинро  бо  фарҳанги  қадимашон  туркнажод мегуфтанд. Шириншоҳ  Шоҳтемур чунин ақидаи нодуруст ва беасосро рад намуда, дар асоси  маълумоти  оморӣ  теъдоди  тоҷиконро  дар қаламрави Ӯзбекистон беш аз ҳашсад ҳазор  нишон дода, ҳатто  дар шинохти  туркманҳо  низ таъкид  мекунад, ки теъдоди туркманҳо ҳамагӣ  290 ҳазор буда, онҳо  имкони  пурра доранд, ки ба забони  модариашон  адабиёт  нашр  кунанд, мактаби худро  дошта  бошанд. Вале теъдоди  тоҷикон  нодида гирифта  шуда,  онҳо  беҳуқуқ дониста  шуданд. Андешаҳои Шириншоҳ Шоҳтемур  дар мавриди   маҳрум мондани   тоҷикон аз  доштани   мактаб  ба забони  модариашон  на танҳо  моҳияти  сиёсии  масъаларо  боз мекунад, балки таввасути далелҳои  қотеъонаю росих масъалаи  синфӣ  будани   забонро  рад  намуда, чун забони  давлатӣ ҷорӣ намудани забони тоҷикиро дар тӯли беш аз ҳазор  сол таъкид  мекунад. «Забони онҳо (тоҷикон),-менависад. Ш. Шоҳтемур забони   дарбори амирӣ ҳисоб меёфт. Ҳарчанд худи амир ӯзбек буду дар аморати  Бухоро ва Осиёи Миёна забони тоҷикӣ забони  расмӣ буд ва коргузории аморат бо ин забон  мустаъамал буд. Ин забонро дар Афғонистон, Эрон ва Ҳиндустон ҳама бидуни  тарҷума  меҳфаҳмиданд. Ин чиз охир далели  бемаънӣ, пуч ва ҷоҳилона аст, мисли  таъқиби забони русӣ дар Россия баъди  инқилоб  бо баҳони он, ки ин забон забони давлатии Ҳукумати подшоҳӣ, Николай II буд».

         Забони тоҷикӣ, ки дар  сарчашмаҳои  таърихию адабӣ бо номҳои  порсӣ, дарӣ ва порсии-дарӣ ёд  мешавад, дар ҳақиқат, забони фарҳангӣ буда, адабиёти  оламгири  беша   аз ҳазор сола бо ин забон таълиф ёфтааст. Нотавонбинони  хақи  тоҷик  он давра шояд қасдан гӯшро ба карӣ зада, далели  мавҷударо сарфи  назар  мекарданд. Аз сӯи дигар  дар марказ  шояд  оид  ба масъалаи  мазкур маълумоти кофӣ  дар даст надоштанд. Доираҳои  манфиатҷӯи  сиёсӣ ҳақиқати ҳолро дуруст дарк   намекарданд, ё масъаларо   ба фоидави  гурӯҳҳои  дигари  манфиатхоҳ  ҳал кардан мехостанд. Шириншоҳ  Шоҳтемур ба ҳайси  як тан ватанпарасти  ҷасур ва чун фарди  миллатдӯст кӯшиш ба харҷ медод, то ҳақиқати  ҳолро  ба таваҷҷӯҳи  мақомоти  олии ҳизби  ҳукумрон расонад. Зеро дар он замон ҳалли чунин масъалаҳо кори осон набуд. Таъкиди  Шириншоҳ Шоҳтемур дар хусуси он, ки  «ӯзбекҳо дар матабҳои тоҷикӣ таълиму тадрисро  ба забони  ӯзбекӣ ба роҳ мондаанд, ҳарчанд забони тоҷикӣ  ба  андозаи кофӣ соҳибтамаддун буда, адабиёти  ғаниеро дорад», бори дигар  шаҳодати  он аст, ки ӯ ҳимоятгари  истиқлоли воқеии  забони тоҷикӣ  буд. Илова  ба ин, пофишории пайдарпаи  Шириншоҳ Шоҳтемур дар мавриди  бебаҳра  мондани  тоҷикон аз имконияти бо забони  модарӣ таҳсил кардан рисолати  бузурги таърихие буд, ки ин мавриди  ватандӯст дар  айёми пурошӯбу  пурхилоф ба иҷро  расонд.

         Солҳои бистуми  асри  гузашта ҷумҳурии  навтаъсиси Тоҷикистон ба кадрҳои  маҳаллӣ эҳтиёҷӣ калон дошт. Таъсиси  мактабҳои  тоҷикӣ,  нашри маҷаллаю рӯзномаҳо ба забони  миллӣ дар инкишофи  забону  фарҳанг  нақши калон  мебозид. Бар  замми ин, масоили   ташаккули забони  адабӣ, содда намудани   он, ба   низом  даровардани меъёрҳои  савтӣ ва дастурии забон ба миён  меомад, ки баҳсҳои  тезу  тунд  ва пурмоҷароеро ба вуҷуд овард. Бархе аз зиёиёну донишмандон дар ин ақида буданд, ки мо бояд забони нави  адабиро  дар заминаи   ин ё он  лаҳҷаи  маҳаллӣ созем, гурӯҳи дигари  донишмандон ақидае доштанд, ки  сеюм  форсии эронро ба сифати  забони   адабӣ қабул намоем. Гурӯҳи дигар   байни забони тоҷикӣ ва  форсӣ сади   чинӣ гузошта, дар пайи  таъсис додани  забони  нав шуда, забони  адабии ҳазорсоларо забони амиру  дарбор  меномиданд.

         Шириншоҳ Шоҳтемур ваҳдат ва пайванди  тоҷикони  Осиёи Миёнаро  аз забони форсӣ  ҷудо намедонист. Ӯ забони  тоҷиконро  забони форсӣ  ном  мебурд, дар ин бора  навишта  буд: «Сокинони Осиёи Миёна тоҷикон (халқияти  аслаш эронӣ, ки ба форсӣ ҳарф  мезананд), ҳисоб меёбад».  Дар маълумотномае, ки  ба  гузориш замима гардидааст, ҳудуди  густариши  забони форсӣ муайян карда  шуда, гаҳвораи  ориёиҳо будани қаламрави забони форсӣ ва тааллуқ доштани  тоҷикон ба насли  ориёӣ  такид мешавад, ки  аз донишу ҷаҳонбинии филологӣ-таърихии  муаллиф  шаҳодат медиҳад.

         Дар гузориши  Шириншгоҳ Шоҳтемур мафҳуми  «Забони давлатӣ» чанд бор  такрор  мешавад. Вақте ӯ  оид  ба забони форсӣ сухан  меронад, пайваста  таъкид  мекунад, ки забони   форсӣ забони  давлатии  Афғнистон ва Эрон ба ҳисоб меравад. Ин нуқта  далели он аст, ки Шириншоҳ Шоҳтемур ҷонибдори  ваҳдату   ҳамкории  форсизабонон буд. Вай хоҳони он буд, ки  забони  тоҷикӣ дар Тоҷикистон ба сифати забони давлатӣ  барқарор  гардад ва чун  шохаи  забони  фарҳангофари  форсӣ рушду нумӯъ ёбад. Ин орзуи  Шириншоҳ  Шоҳтемур  ва дигар  ватанпарастони  асил  ва нерӯҳои  миллӣ баъд аз гузашти  63- сол  амалӣ  гардид.

         Хизматҳои Шириншоҳ Шоҳтемур дар баробари  дигар  фарзандони халқи тоҷик, ба монанди устод Айнӣ, Абдуқодир  Муҳидинов, Нусратуло  Махсум ва дигарон  дар истиқлоли   забони тоҷикӣ,  рушди ояндаи  он хеле  бузург аст. Ба сифати ходими барҷастаи  сиёсӣ ва  давлатӣ  аз сарнавишти забон, ки муҳимтарин феномени  фарҳанги  миллӣ ва  ҳастии  миллат  маҳсуб меёбад, дилсӯзона  ҳимоя мекард. Ӯ ҷасурона  бонги  изтироб  мезад: «Забони тоҷикӣ баъди тақсимбандии  Осиёи Миёна  ба таъқиби боз ҳам  берҳмонатар  дучор шуд». Шириншоҳ Шоҳтемурро он чиз ба ташвиш овард, ки аз рӯзи  кушодашавии  Донишгоҳи Омӯзгории тоҷикӣ дар шаҳри Тошиканд ду сол гузашта бошад ҳам, он танҳо  ду синфхонаи хурде  дар ихтиёр  дорад, ки ин  барои  ба таҳсил  фаро  гирифтани  толибилмон кофӣ нест. Ба  таври ғайрирасмӣ манъ шудани  паҳншавии рӯзномаи тоҷикии  «Овози тоҷик» дар Самарқанд нигаронкунанда аст.

         Масъалаи  забони тоҷикӣ он солҳо ва инкишофи  он дар Ҷумҳурии Ӯзбекистон дар даврони   Шуравӣ ҳалли пурраи  худро   наёфт. Мо имрӯз бояд ба Шириншоҳ Шоҳтемур  арҷгузорӣ намоем, зеро  ӯ дар қатори  дигар  равшанфикрони  тоҷик барои софдилона  иҷро кардани   талаботи  сиёсати  миллии  ҳизб дар соҳаи  баробарҳуқуқии  забонҳо пофишорӣ менамуд. Дар гузориши Шириншоҳ Шоҳтемур  масъалаҳое матраҳ  гардидаанд, ки моҳиятан аз лиҳози  иҷтимоӣ  ва фарҳангӣ: чӣ дар замони Шуравӣ ва чӣ имрӯз муҳим мебошанд. Бояд зикр  кард, ки дар ҳамроҳ  намудани  округҳои соф тоҷикии  Хуҷанд, Конибодом, Панҷакент ва Уротеппа ба Тоҷикистон  Шириншоҳ Шоҳтемур хизмати   арзанда  намудааст. Ба таври мисол дар ин гузориш  аз тоҷикони  Конибодом ва ҳуқуқи  маънавии  онҳо  ҳимоя намуда  менависад: «Дар ҳамаи  мактабҳои ин ноҳия  (Конибодом ) тадрис ба забони  ӯзбекист, ҳарчанд  бачаҳо ин забонро билкул намедонанд»

         Вазъи  ҳақиқии забони  забони тоҷикӣ дар  навоҳии тоҷикнишини  Ӯзбекистон ташвишовар буд. Шириншоҳ Шоҳтемур  мушкилоти  аҳолиро  дар мавриди  таълим  ба забони модарӣ, тадрис ба забони  тоҷикӣ, наовардани  фишорҳои  маъмурӣ ба  аҳолӣ дар масъалаи  интихоби  забон, манъ намудани гуфтугӯ ба забони тоҷикӣ,  таъқиб  барои  ҳимояи забони тоҷикӣ, доир намудани чорабиниҳои  сиёсӣ ва фарҳангӣ  ба забони тоҷикӣ, ҷорӣ намудани   коргузорӣ  дар идораҳои  давлатӣ , баланд бардоштани   сатҳи шуури  миллии тоҷикон  ва дигар  масъалаҳоро баррасӣ  намуда, таваҷҷӯҳи КМ Ҳизби  Коммунисти умумииттифоқии  болшевикиро ба ҳалли  онҳо  ҷалб  намудааст. Чунин масъалагузориҳои Шириншоҳ  Шоҳтемур на танҳо  барои  он  давар  аҳамияти  калон  доштанд, балки барои сиёсати  ҳизбии замони  Шӯравӣ  низ   дархӯри аҳамияти  стратегӣ буданд.

         Сиёсатмадори дурандеш ва донишманду фарҳангпарвар Шириншоҳ Шоҳтемур  он солҳо  таъкид карда буд: «Чунин  таъқиботи забони тоҷикӣ аз тарафи  ташкилотҳои  ҳизбии  маҳаллӣ  дар шуури  тоҷикон нисбат ба ҳизби  комунисти  ва давлати   Шӯравӣ  дар масъалаи   миллӣ тасаввуроти нодурусте пайдо  мекунад!» Бо таассуф  метавон ёдовар шуд, ки масъалаи  забонҳо дар сиёсати  миллии ҳизб  солҳои минбаъда  ба эътибор  гирифта нашуд. Корбурди  забонҳои  миллӣ  дар коргузорӣ , таълим ва вазифаи  ҷамъиятии  ин забонҳо  маҳдуд гардида, охири солҳои  ҳаштодуми  асри гузашта  боз ҳам тезу тунд  гардид. Ҳувият ва мустақиляти  забонҳои  миллӣ ба сифати  яке аз шиорҳои  асосии  ҳаракати  истиқлолхоҳӣ дар собиқ   Иттиҳоди  Шуравӣ қарор ёфт, ки оқибат  ба  фурӯшпошии  давлати  абарқудрат оварда расонд.

         Тоҷикистон имрӯз ҳамчун  давлати   соҳибистиқлол  соҳиби   забони  давлатӣ  мебошад, ки мақоми   он дар  Конститутсияи  Ҷумҳурии Тоҷикстон муайян  гардидааст.Босароҳати комил метавон гуфт, ки дар давраи оғози бунёди ҷумҳурии Тоҷикистон Шириншоҳ Шоҳтемуур ва дигар ходимони барҷастаи давлатӣ ва донишмандони бонангу номус,  ки ифтихори ватандорӣ ва миллатдучстӣ дар қалб доштанд, бо кору пайкори созандаашон дар ҳифз ва пойдории забону фарҳанги куҳанбунёди миллӣ саҳми босазое гузоштаанд. Аз ин рӯ дар таърихи  миллати  мо    номи эшон  бо ҳарфҳои  заррин  сабт ёфтааст ва  боиси  хушнудист, ки дар баробари  дигар  фарҳангиёни барҷастаи  миллӣ  Садриддин Айнӣ, Бобоҷон Ғафуров,  Мирзо  Турсунзода, Эмомалӣ Раҳмон, Нусратулло Махсум, Шириншоҳ Шоҳтемур низ  сазовори  унвони  олии Қаҳрамони  Тоҷикистон гардид.

Адабиёт

1. Дарси хештаншиносӣ. Қисми 2.- Душанбе: Ирфон, 1989.-246 с.